Η εκμάθηση των σωστών μαθημάτων του Σχεδίου Marshall απαιτεί την εξέταση ολόκληρης της ιστορίας, όχι μόνο της μυθικής εκδοχής: Όχι μόνο τις επιτυχίες αλλά και τις αποτυχίες που αποδείχτηκαν αναπόσπαστες με την επιτυχία. Αυτό είναι κάτι σημαντικό ειδικά σήμερα, όπου οι πολιτικοί μας οδηγούνται από την νοσταλγία μιας υποτιθέμενης χρυσής εποχής.
Οι πραγματικές ρίζες μιας επιτυχίας της εξωτερικής πολιτικής
Daniel Kurtz-Phelan
Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών [1] ξεκίνησε με μια εναρκτήρια ομιλία 11 λεπτών πριν από 70 χρόνια αυτόν τον μήνα. Στις 5 Ιουνίου 1947, ο υπουργός Εξωτερικών George C. Marshall, όντας στο Harvard για να λάβει τιμητικό πτυχίο, κάλεσε τους Αμερικανούς να «αντιμετωπίσουν την τεράστια ευθύνη που ξεκάθαρα έχει επιφορτίσει η ιστορία στην χώρα μας». Όπως εξήγησε, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος [2] είχε αφήσει την Ευρώπη σε ερείπια, και οι διαλυμένες οικονομίες και οι λιμοκτονούντες πληθυσμοί προκάλεσαν αναταραχή (που θα επιτρέψει, μεταξύ άλλων, την σοβιετική κυριαρχία). Συνεπώς, εναπόκειται στις Ηνωμένες Πολιτείες να βοηθήσουν την Ευρώπη να ανακάμψει. «Η πολιτική μας», δήλωσε εκείνη την ημέρα, «δεν κατευθύνεται εναντίον καμίας χώρας ή δόγματος, αλλά κατά της πείνας, της φτώχειας, της απελπισίας και του χάους».
Ο George C. Marshall, το 1940. LIBRARY OF CONGRESS |
Το Σχέδιο Μάρσαλ [3], όπως έγινε γνωστό, θα ήταν η μεγαλύτερη προσπάθεια εξωτερικής βοήθειας στην ιστορία, συνολικού ύψους 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τέσσερα χρόνια. (Ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυτό θα ήταν περίπου 900 δισεκατομμύρια δολάρια τώρα). Μέχρι σήμερα, οι πολιτικοί και οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής επικαλούνται το σχέδιο ως μοντέλο και έμπνευση. Έχει φτάσει να εκπροσωπεί την αμερικανική ισχύ στα καλύτερά της -γενναιόδωρη, τολμηρή και σοφή. Και ο ίδιος ο Μάρσαλ στέκεται ως ιδρυτικός πατέρας της αμερικανικής παγκόσμιας ηγεσίας, η στωική ενσάρκωση μιας καλύτερης εποχής -μιας εποχής που «συνηθίζαμε να κερδίζουμε» [4], όπως το θέτει ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump [5], και όταν χτίζαμε τις υπερατλαντικές συμμαχίες, στέλναμε τα δολάρια των φορολογουμένων μας για να βοηθήσουν τις κατεστραμμένες χώρες και δεχόμασταν ότι δεν μπορούσαμε να βασιστούμε στις πολιτικές τύπου «η Αμερική πρώτα» για να μας κρατήσουν ασφαλείς. Ως στρατηγός, ο Μάρσαλ είχε βοηθήσει την χώρα του να κερδίσει τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως πολιτικός, την βοήθησε να κερδίσει την ειρήνη.
Αλλά η συλλογική μνήμη τείνει να παραλείπει ένα κρίσιμο κομμάτι της ιστορίας. Ως αποτέλεσμα, συσκοτίζει μερικά βασικά μαθήματα του Marshall και του Σχεδίου Marshall.
Λίγο πριν ξεκινήσει αυτό που θα γινόταν μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του και της χώρας του, ο Μάρσαλ είχε υποστεί αυτό που θα θεωρούσε ως την μεγαλύτερη αποτυχία του. Πέντε μήνες πριν από την ομιλία του στο Χάρβαρντ, είχε επιστρέψει από έναν αγώνα 13 μηνών για να μεσολαβήσει την ειρήνευση σε έναν κινεζικό εμφύλιο πόλεμο, ενώ οικοδομούσε μια αμερικανική συμμαχική δημοκρατική Κίνα που θα μπορούσε να εμποδίσει την κατάληψη [της εξουσίας] από τους κομμουνιστές. Του είχε δοθεί η αποστολή μόλις μια μέρα μετά την αποχώρησή του από την αρχηγία του στρατού. Αν κάποιος μπορούσε να το καταφέρει, σκέφθηκε ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν, αυτός ήταν ο Μάρσαλ, «ο σπουδαιότερος στρατιωτικός που παρήγαγε ποτέ αυτή η χώρα ή οποιαδήποτε άλλη χώρα επί τούτω». Αλλά παρά τους λίγους μήνες της φαινομενικά θαυματουργής προόδου, ο Μάρσαλ απέτυχε τελικά να αποτρέψει την διολίσθηση σε ολομέτωπο πόλεμο και την κατάρρευση της εθνικιστικής κυβέρνησης του Chiang Kai-shek [6] μπροστά στην κομμουνιστική επανάσταση του Μάο Τσε Τουνγκ.
Αιχμάλωτοι πολέμου συλληφθέντες από κινεζικά κομμουνιστικά στρατεύματα, το 1946. |
Για κάποιους, θα αποτελούσε στίγμα στην κατά τα άλλα ηρωική καριέρα του Μάρσαλ. Θα τον καταγγείλλουν ως τον άνθρωπο που είναι υπεύθυνος για την πρώτη ήττα του Ψυχρού Πολέμου, αυτόν που «έχασε» την Κίνα. Αλλά ο ίδιος ο Μάρσαλ δεν το είδε έτσι. Χωρίς την αποτυχία της αποστολής του στην Κίνα, η επιτυχία του σχεδίου Μάρσαλ [7] ίσως να μην πραγματοποιείτο ποτέ.
Όταν ο Marshall επέστρεψε από την Κίνα και έγινε υπουργός Εξωτερικών, η κατάσταση της Ευρώπης παρουσίαζε προκλήσεις παρόμοιες με αυτές που αντιμετώπισε κατά την διάρκεια των 13 μηνών του στην Κίνα. Ήταν εκεί που αρχικά κατέγραψε την σημασία της καταπολέμησης της «πείνας, της φτώχειας, της απελπισίας και του χάους»˙ όπου αναγνώρισε ότι η πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι να εμποδιστεί το είδος της πολιτικής και κοινωνικής κατάρρευσης που ανέδειξε την επανάσταση˙ όπου είδε την «τραγική» κατάσταση του «κακοποιημένου λαού, των απλών ανθρώπων της γης». «Το αγνοήσαμε κατά το πέρασμα των χρόνων», θα κατέληγε στο συμπέρασμα. «Πολλά από τα σημερινά μας προβλήματα πηγάζουν από αυτό».
Ωστόσο, ο Μάρσαλ έμαθε επίσης στην Κίνα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να επιβάλουν λύσεις από έξω. Δεν θα μπορούσαν να θέλουν κάτι περισσότερο από τους εταίρους τους. «Η πρωτοβουλία», τόνισε στο Χάρβαρντ, «πρέπει να προέλθει από τους Ευρωπαίους», ακριβώς όπως τόνισε και ότι «το κύριο μέρος της επίλυσης των προβλημάτων της Κίνας είναι σε μεγάλο βαθμό των ίδιων των Κινέζων». Η Αμερική πρέπει να είναι πρόθυμη να προσφέρει βοήθεια σε μια προηγουμένως (και στην συνέχεια) αδιανόητη κλίμακα, αλλά μόνο αν οι παραλήπτες της έκαναν κάποια βήματα, από την υιοθέτηση νέων μορφών συνεργασίας μέχρι την αποκήρυξη των «ενόπλων εξτρεμιστών οποιασδήποτε πολιτικής χροιάς». Μεγάλο μέρος της ομιλίας του Χάρβαρντ συνίστατο σε μια πρόσκληση προς τους Ευρωπαίους να υποβάλλουν προτάσεις που οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να υποστηρίξουν.
Οι οξυδερκείς παρατηρητές εκείνη την εποχή σημείωσαν πόσο έμοιαζαν οι δηλώσεις του Μάρσαλ σχετικά με την Ευρώπη με εκείνα που έλεγε για την Κίνα. Η διαφορά αυτή την φορά: Αντίθετα από την Κίνα, βρήκε συνεργάτες ικανούς να κάνουν ό, τι μόνο αυτοί μπορούσαν να κάνουν για να λειτουργήσει η βοήθεια.
Πριν περάσει πολύς καιρός, αυτή η απόφαση δημιούργησε δηλητηριώδη διαμάχη, με τον γερουσιαστή Joseph McCarthy να κλιμακώνει την αντικομμουνιστική του έρευνα με μια επίθεση κατά της «εγκληματικής ανοησίας» του Μάρσαλ στην Κίνα, ως μέρος ενός υποτιθέμενου κομμουνιστικού σχεδίου που αντιπροσώπευε «μια συνωμοσία τόσο τεράστια [8] και μια ατιμία τόσο μεγάλη που ξεπερνά κάθε προηγούμενη επιχείρηση στην ιστορία του ανθρώπου». Αλλά για τον Μάρσαλ, το να επιλέγει πού να επικεντρώνει την προσπάθεια ήταν στενάχωρο, αλλά ουσιαστικό. Η στρατηγική απαιτούσε ιεράρχηση, τον προσδιορισμό του τι δεν πρέπει να γίνει καθώς και του τι πρέπει να γίνει, και η προσπάθεια να κερδηθεί κάθε μάχη θα ήταν σίγουρη συνταγή για την απώλεια ενός ευρύτερου πολέμου. Αν διασκορπίσουμε πόρους παντού, δεν θα πετύχουμε πουθενά.
Ψάχνοντας στα ερείπια στο Λονδίνο, το 1944. |
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε μια δημοκρατία. Μετά από μια δεκαετία ύφεσης και τέσσερα χρόνια παγκόσμιου πολέμου, οι Αμερικανοί ήταν κατανοητό ότι ενδιαφέρονταν περισσότερο να σκύψουν στα δικά τους προβλήματα παρά στου κόσμου. Η έγκριση του Σχεδίου Marshall από το Κογκρέσο [9] ήρθε μόνο αφού ο ίδιος ο Μάρσαλ πέρασε μήνες περιοδεύοντας στην χώρα σαν να κατέβαινε για πρόεδρος, περιγράφοντας την υπόθεση σε οποιοδήποτε ακροατήριο θα τον άκουγε, από ροταριανούς συλλόγους και ομάδες γυναικών μέχρι βαμβακοκαλλιεργητές και εμπορικά επιμελητήρια. Επικαλέστηκε την ευγενή αποστολή της Αμερικής, αλλά ακόμα περισσότερο, επικαλέστηκε το ίδιο συμφέρον -είτε για επιχειρήσεις που χρειάζονταν ξένες αγορές είτε για γονείς που δεν ήθελαν να δουν τα παιδιά τους να στρατολογούνται σε έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Σχεδόν αμέσως μόλις ολοκληρώθηκε η ομιλία του Μάρσαλ στο Χάρβαρντ, ξεκίνησαν οι εκκλήσεις για μίμηση: Πρέπει να υπάρξει Σχέδιο Μάρσαλ για την Άπω Ανατολή, Σχέδιο Μάρσαλ για την Κίνα, Σχέδιο Μάρσαλ για την Λατινική Αμερική. Ήταν η αρχή μιας παράδοσης στην αμερικανική πολιτική που συνεχίζεται σήμερα. Για κάθε είδος προβλήματος, είτε στην Μέση Ανατολή είτε στην Μέση Αμερική, η λύση είναι ένα «νέο Σχέδιο Μάρσαλ».
Αλλά, 70 χρόνια μετά την ομιλία του Μάρσαλ στο Χάρβαρντ, η εκμάθηση των σωστών μαθημάτων του Σχεδίου Marshall απαιτεί την εξέταση ολόκληρης της ιστορίας, όχι μόνο της μυθικής εκδοχής -όχι μόνο τις επιτυχίες αλλά και τις αποτυχίες που αποδείχτηκαν αναπόσπαστες με την επιτυχία- κάτι σημαντικό ειδικά σήμερα, όπου οι πολιτικοί μας οδηγούνται από την νοσταλγία μιας υποτιθέμενης χρυσής εποχής. Ο Μάρσαλ θα πρέπει να υπενθυμίζει ότι η επιτυχία και η αποτυχία πάντα συναντώνται και ότι η καλή εξωτερική πολιτική έχει να κάνει τόσο με την διαχείριση και την μάθηση από την αποτυχία όσο και με τον εορτασμό της επιτυχίας.
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
foreignaffairs.grAll rights reserved.
Συνδεθείτε στη σελίδα μας στο Facebook
Tο greek1.blogspot.com δημοσιεύει άρθρα της καθημερινότητας και της πολιτικής μέσα από τα οποία ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του.
Tο greek1.blogspot.com δημοσιεύει άρθρα της καθημερινότητας και της πολιτικής μέσα από τα οποία ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του.
Kείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια.
Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, ή ότιάλλο
παρακαλούμε ενημερώστε μας στο 1greek.wordpress.com@gmail.comγια να τα αφαιρέσουμε.
Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί
να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Για τα άρθρα που δημοσιεύονται
εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις
των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.
Ο διαχειριστής του ιστολόγιου δεν ευθύνεται για τα σχόλια και τους δεσμούς που περιλαμβάνει. Τονίζουμε ότι υφίσταται μετριασμός των σχολίων και παρακαλούμε πριν δημοσιεύσετε το σχόλιό σας, έχετε υπόψιν σας τα ακόλουθα:
● Κάθε γνώμη είναι σεβαστή, αρκεί να αποφεύγονται ύβρεις, ειρωνείες, ασυνάρτητος λόγος και προσβλητικοί χαρακτηρισμοί, πολύ περισσότερο σε προσωπικό επίπεδο, εναντίον των συνομιλητών ή και των συγγραφέων, με υποτιμητικές προσφωνήσεις, ύβρεις, υπονοούμενα, απειλές, ή χυδαιολογίες.
● Μην δημοσιεύετε άσχετα, με το θέμα, σχόλια.
COMMENTS