ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ,Ψυχολογία.Πείραμ,Η αντίδραση των μαιμούδων στην αδικία
Θεωρούμε ότι η ενσυναίσθηση, συνεργασία, δικαιοσύνη και αμοιβαιότητα είναι ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Όμως, ο Φρανς ντε Βάαλ μοιράζεται μαζί μας κάποια βίντεο συμπεριφοριστικών τεστ σε πρωτεύοντα και άλλα θηλαστικά, τα οποία προκαλούν έκπληξη καθώς μας δείχνουν πως τελικά όλοι μοιραζόμαστε κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά.
Παρακολουθήστε το αστείο πείραμα με τις δύο μαιμούδες καπουτσίνο και δείτε πως αντιδράει η μία μαϊμού όταν αντιλαμβάνεται ότι αδικείται σε σχέση με την άλλη.
Στη μαϊμού που βρίσκεται στα αριστερά δίνουν ένα αγγούρι. Σ' αυτή που βρίσκεται στα δεξιά δίνουν σταφύλια. Αυτή που πήρε το αγγούρι, την πρώτη φορά δεν αντιδράει και το τρώει. Όμως μετά βλέπει ότι η άλλη μαϊμού παίρνει τα σταφύλια. Εκνευρίζεται και πετάει μία πέτρα. Το ίδιο συμβαίνει και με την άλλη μαϊμού όταν αργότερα αδικείται αυτή στη μοιρασιά.
-----------------------------------------------------------------------------
------------------------------
Η ομιλία
Η ομιλία
Γεννήθηκα στο Ντεν Μπος, από όπου πήρε τ' όνομά του ο ζωγράφος Ιερώνυμος Μπος. Έτσι λοιπόν, θαύμαζα πάντα αυτόν τον ζωγράφο που έζησε και δούλεψε τον 15ο αιώνα. Το ενδιαφέρον μ' αυτόν σε σχέση με την ηθική είναι πως έζησε σε μία εποχή όπου η επιρροή της θρησκείας έφθινε και πιστεύω ότι αναρωτιόταν τι θα συνέβαινε στην κοινωνία αν δεν υπήρχε θρησκεία ή αν υπήρχε λιγότερη θρησκεία. Ζωγράφισε λοιπόν αυτόν τον διάσημο πίνακα, «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων», τον οποίο κάποιοι ερμήνευσαν ως την ανθρωπότητα πριν την Τελική Κρίση, ή την ανθρωπότητα χωρίς καμία Τελική Κρίση. Και αυτό σε κάνει να αναρωτιέσαι, τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαμε γευτεί τον καρπό της γνώσης, και τι είδους ηθική θα είχαμε;
Πολύ αργότερα, ως φοιτητής, πήγα σε έναν πολύ διαφορετικό κήπο, ένα ζωολογικό κήπο στο Άρνχεμ όπου έχουμε χιμπατζήδες. Εδώ βλέπετε εμένα σε νεαρή ηλικία με ένα χιμπατζή μωρό. (Γέλια) Εκεί ανακάλυψα πως οι χιμπατζήδες διψούν για εξουσία και έγραψα ένα βιβλίο πάνω σε αυτό το θέμα. Εκείνη την εποχή, πολλές έρευνες πάνω στα ζώα εστίαζαν στην επιθετικότητα και τον ανταγωνισμό. Περιέγραψα ολόκληρο το ζωικό βασίλειο, και, της ανθρωπότητας συμπεριλαμβανομένης, το συμπέρασμα ήταν πως κατά βάθος είμαστε ανταγωνιστικοί, είμαστε επιθετικοί, βασικά όλοι μας πολεμάμε για το δικό μας κέρδος. Βλέπετε το λανσάρισμα του βιβλίου μου. Δεν είμαι σίγουρος πόσο καλά το διάβασαν οι χιμπατζήδες, αλλά σίγουρα φάνηκε να τους ενδιαφέρει.
Στην πορεία, λοιπόν, που έκανα όλη αυτή τη δουλειά πάνω στην εξουσία, την υπεροχή, την επιθετικότητα και λοιπά, ανακάλυψα πως οι χιμπατζήδες συμφιλιώνονται μετά από τους καυγάδες. Οπότε, αυτό που βλέπετε εδώ είναι δύο αρσενικά μετά από ένα καυγά. Κατέληξαν πάνω σε ένα δένδρο, και ο ένας απλώνει το χέρι του στον άλλο. Περίπου ένα δευτερόλεπτο μετά που τράβηξα την φωτογραφία, βρέθηκαν στο ίδιο κλαδί και φιλήθηκαν και αγκαλιάστηκαν.
Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, γιατί εκείνη τη στιγμή, όλα είχαν να κάνουν με τον ανταγωνισμό και την επιθετικότητα, οπότε αυτό που έγινε δεν είχε λογική. Το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι το ότι χάνεις ή κερδίζεις. Αλλά γιατί να συμφιλιωθείς μετά από έναν καυγά; Αυτό δεν έχει καμία λογική. Έτσι το κάνουν οι μπονόμπο. Οι μπονόμπο κάνουν τα πάντα με σεξ. Οπότε, συμφιλιώνονται και με σεξ. Αλλά η αρχή είναι ακριβώς η ίδια. Η αρχή είναι πως έχεις μια πολύτιμη σχέση που έχει πληγεί από μία σύγκρουση, οπότε πρέπει να κάνεις κάτι γι' αυτό. Οπότε η όλη εικόνα μου του ζωικού βασιλείου, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, άρχισε να αλλάζει εκείνη την εποχή.
Έχουμε αυτήν την εικόνα, στις πολιτικές επιστήμες, στα οικονομικά, στις ανθρωπιστικές επιστήμες, ακόμα και στη φιλοσοφία, ότι ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο. Ότι κατά βάθος η φύση μας είναι όντως μοχθηρή. Νομίζω πως είναι άδικη η εικόνα για τον λύκο. Γιατί, τελικά ο λύκος είναι ένα πολύ συνεργάσιμο ζώο. Γι' αυτό πολλοί από εσάς έχετε σκύλο στο σπίτι, ο οποίος έχει επίσης όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Είναι πραγματικά άδικο για την ανθρωπότητα, γιατί η ανθρωπότητα είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο συνεργάσιμη και ενσυναισθητική από ό,τι πιστεύουμε. Οπότε άρχισα να ενδιαφέρομαι γι' αυτά τα θέματα και να τα μελετώ σε άλλα ζώα.
Αυτοί είναι οι πυλώνες της ηθικής. Αν ρωτήσουμε κάποιον «Πού βασίζεται η ηθική;» αυτοί είναι οι δύο παράγοντες που εμφανίζονται πάντα: Ο ένας είναι η αμοιβαιότητα, και μαζί της συνδυάζονται μια αίσθηση δικαίου και δικαιοσύνης. Ο άλλος παράγοντας είναι η ενσυναίσθηση και η συμπόνοια. Η ανθρώπινη ηθική είναι περισσότερο από αυτό, αλλά αν αφαιρέσουμε αυτούς τους δύο πυλώνες, νομίζω πως δεν θα μείνουν και πολλά γι' αυτό είναι εντελώς απαραίτητοι.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω μερικά παραδείγματα. Αυτό είναι ένα πολύ παλιό βίντεο από το Κέντρο Έρευνας Γιέρκς για τα πρωτεύοντα θηλαστικά όπου εκπαιδεύουν χιμπατζήδες να συνεργάζονται. Είναι ήδη περίπου εκατό χρόνια που κάνουμε πειράματα πάνω στη συνεργασία. Εδώ έχουμε δύο νεαρούς χιμπατζήδες που έχουν ένα κουτί, και το κουτί είναι πολύ βαρύ για να το τραβήξει μόνος του ο ένας χιμπατζής. Και, φυσικά, πάνω στο κουτί έχει φαγητό, διαφορετικά δεν θα το τραβούσαν με τόση δύναμη. Καταφέρνουν να φέρουν μέσα το κουτί και μπορείτε να δείτε ότι είναι συγχρονισμένοι. Μπορείτε να δείτε ότι δουλεύουν μαζί, τραβούν την ίδια στιγμή. Αυτό είναι ήδη μεγάλη πρόοδος σε σχέση με άλλα ζώα που δεν θα ήταν ικανά να το κάνουν αυτό. Και τώρα θα δείτε μια πιο ενδιαφέρουσα εικόνα, γιατί τώρα ο ένας από τους δύο χιμπατζήδες είναι ταϊσμένος. Οπότε ο ένας από τους δύο δεν ενδιαφέρεται πραγματικά να τραβήξει το κουτί. (Γέλια) (Γέλια) (Γέλια) Και τώρα, δείτε τι συμβαίνει στο τέλος. (Γέλια) Βασικά, παίρνει τα πάντα.
(Γέλια)
Υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα σημεία σε αυτό που είδαμε. Το ένα είναι πως ο χιμπατζής στα δεξιά κατανοεί πλήρως ότι χρειάζεται τον συνεργάτη του... οπότε κατανοεί πλήρως την αναγκαιότητα της συνεργασίας. Το δεύτερο είναι πως ο συνεργάτης είναι πρόθυμος να δουλέψει ακόμα και αν δεν ενδιαφέρεται για το φαγητό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Λοιπόν, αυτό μάλλον έχει να κάνει με την αμοιβαιότητα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές αποδείξεις σε πρωτεύοντα θηλαστικά και άλλα ζώα πως ανταποδίδουν χάρες. Οπότε, θα του ανταποδώσει τη χάρη κάποια στιγμή στο μέλλον. Και έτσι λειτουργεί το όλο σύστημα.
Κάναμε το ίδιο πείραμα με ελέφαντες. Οι ελέφαντες, είναι πολύ επικίνδυνο να δουλεύεις με ελέφαντες. Ένα άλλο πρόβλημα με τους ελέφαντες είναι πως δεν μπορείς να φτιάξεις μια συσκευή η οποία να είναι αρκετά βαριά για ένα μόνο ελέφαντα. Ίσως μπορείς να τη φτιάξεις, αλλά θα είναι μάλλον μια κακότεχνη συσκευή νομίζω. Αυτό που κάναμε σε αυτή την περίπτωση - κάνουμε αυτές τις έρευνες στην Ταϊλάνδη για τον Τζος Πλότνικ - είναι μια συσκευή η οποία έχει γύρω της μόνο ένα σχοινί. Αν τραβήξεις από αυτή τη μεριά του σχοινιού, το σχοινί εξαφανίζεται από την άλλη πλευρά. Οπότε δύο ελέφαντες πρέπει να το πάρουν ακριβώς την ίδια στιγμή και να τραβήξουν. Αλλιώς τίποτα δεν θα συμβεί και το σχοινί εξαφανίζεται.
Στο πρώτο βίντεο που θα δείτε δύο ελέφαντες ελευθερώνονται την ίδια στιγμή και φθάνουν στη συσκευή. Η συσκευή είναι στ' αριστερά και περιέχει φαγητό. Έρχονται και πλησιάζουν μαζί, το σηκώνουν μαζί και το τραβούν μαζί. Είναι σχετικά εύκολο γι' αυτούς. Νάτοι. Και έτσι το φέρνουν κοντά τους. Αλλά τώρα θα το κάνουμε λίγο πιο δύσκολο, γιατί ο σκοπός του πειράματος είναι να δούμε πόσο καλά κατανοούν τη συνεργασία. Την κατανοούν ας πούμε εξίσου καλά με τους χιμπατζήδες;
Αυτό που κάνουμε στο επόμενο βήμα είναι να ελευθερώσουμε τον έναν ελέφαντα πριν από τον άλλο, και αυτός ο ελέφαντας πρέπει να είναι αρκετά έξυπνος ώστε να μείνει εκεί και να περιμένει και να μην τραβήξει το σχοινί - γιατί αν τραβήξει το σχοινί, αυτό εξαφανίζεται και το όλο πείραμα τελειώνει. Αυτός ο ελέφαντας κάνει κάτι παράνομο το οποίο δεν του διδάξαμε, αλλά μας δείχνει ότι κατανοεί την κατάσταση, γιατί βάζει το μεγάλο πόδι του πάνω στο σκοινί, στέκεται εκεί και περιμένει τον άλλο, και μετά ο άλλος θα κάνει όλη τη δουλειά γι' αυτόν. Είναι αυτό που λέμε εκμεταλλευτής! (Γελια) Αλλά βλέπουμε την νοημοσύνη των ελεφάντων. Αναπτύσσουν αρκετές από αυτές τις εναλλακτικές τεχνικές τις οποίες δεν εγκρίνουμε απαραίτητα. Ο άλλος ελέφαντας έρχεται τώρα και θα το τραβήξει. Και κοιτάξτε και τον άλλο. Ο άλλος δεν ξεχνάει να φάει, φυσικά. (Γέλια) Αυτό ήταν το μέρος της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας.
Και τώρα κάτι για την ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση είναι το κύριο θέμα της έρευνάς μου αυτή τη στιγμή. Και η ενσυναίσθηση έχει δύο ιδιότητες. Η μία είναι η κατανόηση. Αυτός είναι ένας συνηθισμένος ορισμός: η ικανότητα να κατανοείς και να μοιράζεσαι τα συναισθήματα του άλλου. Και η άλλη είναι το συναισθηματικό μέρος. Οπότε ή ενσυναίσθηση έχει βασικά δύο κανάλια.
Το ένα είναι το σώμα μας. Αν μιλάς με έναν λυπημένο άνθρωπο, θα υιοθετήσεις μια λυπημένη έκφραση και μία λυπημένη στάση σώματος, και πριν καλά καλά το καταλάβεις, θα αισθάνεσαι λυπημένος. Αυτό είναι το σωματικό κανάλι της συναισθηματικής ενσυναίσθησης, που έχουν πολλά ζώα. Ο μέσος σκύλος το κάνει αυτό. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που πολλοί άνθρωποι έχουν θηλαστικά σπίτι και όχι χελώνες ή φίδια ή κάτι παρόμοιο τα οποία δεν διαθέτουν αυτού του είδους την ενσυναίσθηση. Κι έπειτα υπάρχει το γνωστικό κανάλι, που σημαίνει ότι μπορείς να καταλάβεις την προοπτική κάποιου άλλου. Αυτό είναι πιο περιορισμένο. Είναι λίγα ζώα - νομίζω πως οι ελέφαντες και οι χιμπατζήδες μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο - αλλά είναι πολύ λίγα τα ζώα που μπορούν να το κάνουν αυτό.
Οπότε ο συγχρονισμός, ο οποίος είναι μέρος αυτού του μηχανισμού ενσυναίσθησης, υπάρχει από πολύ παλιά στο ζωικό βασίλειο. Στους ανθρώπους, φυσικά, μπορούμε να το μελετήσουμε αυτό μέσω της μετάδοσης του χασμουρητού. Οι άνθρωποι χασμουριώνται όταν κάποιος άλλος χασμουριέται και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση. Ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές στον εγκέφαλο. Επίσης, γνωρίζουμε ότι άνθρωποι που επηρεάζονται πολύ από τη μετάδοση του χασμουρητού έχουν μεγάλη ενσυναίσθηση. Άνθρωποι που έχουν προβλήματα ενσυναίσθησης, όπως τα αυτιστικά παιδιά, δεν επηρεάζονται από τη μετάδοση του χασμουρητού. Οπότε συνδέεται.
Το μελετήσαμε αυτό στους χιμπατζήδες μας, παρουσιάζοντάς τους ένα κινούμενο κεφάλι. Αυτό λοιπόν βλέπετε πάνω αριστερά, ένα κινούμενο κεφάλι που χασμουριέται. Και να ένας χιμπατζής που παρακολουθεί, ένας πραγματικός χιμπατζής που παρακολουθεί την οθόνη του υπολογιστή στην οποία παίζουμε αυτά τα κινούμενα σχέδια. (Γέλια) Οπότε η μετάδοση του χασμουρητού που μάλλον γνωρίζετε όλοι σας - και ίσως και να αρχίσετε σύντομα να χασμουριέστε τώρα - είναι κάτι που μοιραζόμαστε με άλλα ζώα. Αυτό συνδέεται με τον συγχρονισμό του καναλιού του σώματος που υπογραμμίζει την ενσυναίσθηση και που είναι βασικά οικουμενικό στα θηλαστικά.
Μελετήσαμε επίσης και πιο πολύπλοκες εκφράσεις. Εδώ βλέπουμε την παρηγοριά. Εδώ βλέπουμε έναν αρσενικό χιμπατζή που έχει χάσει σ' έναν καυγά και φωνάζει, και ένας νεαρός χιμπατζής έρχεται και τον αγκαλιάζει και τον ηρεμεί. Αυτή είναι η παρηγοριά. Και μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη παρηγοριά. Η συμπεριφορά της παρηγοριάς καθοδηγείται από την ενσυναίσθηση. Στην πραγματικότητα, ο τρόπος για να μελετήσουμε την ενσυναίσθηση στα παιδιά είναι να πούμε σε ένα μέλος της οικογένειας να προσποιηθεί τον στενοχωρημένο, και μετά να δούμε πώς θα αντιδράσουν τα μικρά παιδιά. Και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση, και αυτές είναι οι εκφράσεις που βλέπουμε.
Πρόσφατα δημοσιεύσαμε ένα πείραμα που μπορεί και να έχετε ακούσει. Είναι για τον αλτρουισμό και τους χιμπατζήδες όπου η ερώτηση είναι, αν οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται για το καλό κάποιου άλλου. Επί δεκαετίες υποθέταμε ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό, ότι μόνο οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το καλό του άλλου. Οπότε, κάναμε ένα πολύ απλό πείραμα. Κάναμε το πείραμα σε χιμπατζήδες που ζουν στο Λόρενσβιλ, στον τομέα του Γιέρκς. Έτσι ζουν λοιπόν και τους φωνάζουμε μέσα σ' ένα δωμάτιο και κάνουμε πειράματα μ' αυτούς. Σε αυτή την περίπτωση, βάλαμε δίπλα-δίπλα δύο χιμπατζήδες και ο ένας έχει έναν κουβά γεμάτο μικροαντικείμενα, τα οποία έχουν διαφορετικές έννοιες. Ένα είδος αντικειμένων ταΐζει μόνο τον συμμετέχοντα που διαλέγει, το άλλο ταΐζει και τους δύο.
Αυτή είναι μία μελέτη που κάναμε με τη Βίκυ Χόρνερ. Εδώ βλέπετε τα δύο χρωματιστά αντικείμενα. Έχουν έναν κουβά γεμάτο με τέτοια και πρέπει να διαλέξουν το ένα από τα δύο χρώματα. Δείτε πώς εξελίσσεται. Αν αυτός ο χιμπατζής κάνει την εγωιστική επιλογή, η οποία είναι το κόκκινο αντικείμενο σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να το δώσει σε εμάς κι εμείς το παίρνουμε και το βάζουμε σε ένα τραπέζι όπου υπάρχουν δύο τροφές επιβράβευσης, αλλά σε αυτήν την περίπτωση μόνο αυτός στα δεξιά παίρνει τροφή. Αυτή στα αριστερά φεύγει, καθότι γνωρίζει ήδη πως αυτό το τεστ δεν έχει καλή έκβαση για την ίδια. Το επόμενο είναι το προκοινωνικό αντικείμενο.
Αυτός που κάνει τις επιλογές - και αυτό είναι το ενδιαφέρον - γι' αυτόν που κάνει τις επιλογές, δεν έχει πραγματικά σημασία. Οπότε μας δίνει τώρα ένα προκοινωνικό αντικείμενο και έτσι ταΐζονται και οι δύο χιμπατζήδες. Αυτός που κάνει τις επιλογές επιβραβεύεται πάντα. Δεν έχει σημασία λοιπόν και θα έπρεπε στην πραγματικότητα να διαλέγει στα τυφλά. Αλλά αυτό που ανακαλύψαμε είναι πως προτιμούν το προκοινωνικό αντικείμενο. Εδώ βλέπετε την γραμμή του 50%, δηλαδή την τυχαία επιλογή, κατά μέσο όρο. Και ιδιαίτερα αν ο παρτενέρ του, του τραβάει την προσοχή, διαλέγει πιο συχνά το προκοινωνικό αντικείμενο.
Αν ο παρτενέρ τον πιέσει - αν δηλαδή ο παρτενέρ αρχίσει να φτύνει νερό και να τον φοβίζει - αυτές οι επιλογές μειώνονται. Είναι σαν να λένε, «αν δεν συμπεριφερθείς καλά, δεν θα είμαι προκοινωνικός σήμερα». Αυτό συμβαίνει χωρίς παρτενέρ, όταν δεν υπάρχει κάποιος παρτενέρ εκεί. Ανακαλύψαμε λοιπόν ότι οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται για το καλό κάποιου άλλου - ιδιαίτερα αν πρόκειται για μέλη της δικής τους ομάδας.
Το τελευταίο πείραμα που θέλω να σας αναφέρω είναι η μελέτη μας για τη δικαιοσύνη. Αυτή είναι μια πολύ διάσημη μελέτη. Τώρα υπάρχουν πολλές περισσότερες, γιατί μετά που την κάναμε εμείς, 10 χρόνια πριν, έγινε πολύ γνωστή. Την κάναμε αρχικά με καπουτσίνους. Θα σας δείξω το πρώτο πείραμα που κάναμε. Τώρα έχει γίνει και με σκύλους και με πτηνά και με χιμπατζήδες. Αλλά με τη Σάρα Μπρόσναν ξεκινήσαμε με καπουτσίνους.
Αυτό που κάναμε είναι να βάλουμε δύο καπουτσίνους δίπλα-δίπλα. Και πάλι, αυτά τα ζώα, ζουν σε ομάδα, γνωρίζονται μεταξύ τους. Τους πήραμε από την ομάδα, και τους βάλαμε σε ένα δωμάτιο πειραμάτων. Έχουν να κάνουν μια πολύ απλή δουλειά. Αν δώσεις και στο δύο αγγούρι για τη δουλειά, οι δύο πίθηκοι που είναι δίπλα-δίπλα είναι απόλυτα πρόθυμοι να κάνουν τη δουλειά 25 συνεχόμενες φορές. Αγγούρι λοιπόν, αν και κατά τη γνώμη μου είναι σκέτο νερό, αλλά το αγγούρι είναι τέλειο για αυτούς. Τώρα αν δώσουμε στον ένα σταφύλια - οι τροφικές προτιμήσεις των καπουτσίνων μου αντιστοιχούν ακριβώς με τις τιμές στα σούπερ μάρκετ - οπότε, αν δώσουμε σταφύλια - που είναι πολύ καλύτερη τροφή - τότε δημιουργούμε ανισότητα μεταξύ τους. Αυτό είναι το πείραμα που κάναμε.
Πρόσφατα το βιντεοσκοπήσαμε με καινούργιους πιθήκους, που δεν είχαν ξανακάνει την εργασία, σκεπτόμενοι ότι μπορεί να είχαν μια πιο έντονη αντίδραση, κι αυτό αποδείχτηκε σωστό. Αυτός στ' αριστερά είναι ο πίθηκος που παίρνει το αγγούρι. Αυτός στα δεξιά παίρνει τα σταφύλια. Αυτός που παίρνει το αγγούρι, δείτε πώς το πρώτο κομμάτι αγγούρι του είναι μια χαρά. Το πρώτο κομμάτι που τρώει. Μετά βλέπει ότι ο άλλος παίρνει σταφύλια, και δείτε τι συμβαίνει. Μας πετάει μία πέτρα. Αυτή είναι η εργασία. Και της δίνουμε ένα κομμάτι αγγούρι και το τρώει. Η άλλη πρέπει να μας δώσει μία πέτρα. Και το κάνει. Και παίρνει σταφύλι και το τρώει. Η άλλη το βλέπει αυτό. Μας δίνει τώρα μία πέτρα, και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι. (Γέλια) Τώρα χτυπάει την πέτρα στον τοίχο. Πρέπει να μας την δώσει. Και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι. (Γέλια) Αυτή είναι η διαμαρτυρία της Γουόλ Στριτ αυτό που βλέπετε εδώ.
(Γέλια)
(Χειροκρότημα)
Αφήστε με να σας πω - Έχω ακόμα δύο λεπτά, οπότε θα σας πω μία σχετική αστεία ιστορία. Αυτή η μελέτη έγινε πολύ γνωστή και είχαμε πολλά σχόλια, κυρίως από ανθρωπολόγους, οικονομολόγους, φιλόσοφους. Δεν τους άρεσε καθόλου διότι είχαν αποφασίσει στο μυαλό τους, πιστεύω, πως η δικαιοσύνη είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα και τα ζώα δεν μπορούν να την έχουν. Μάλιστα ένας φιλόσοφος μας έγραψε πως είναι αδύνατο οι πίθηκοι να έχουν την αίσθηση της δικαιοσύνης γιατί η δικαιοσύνη εφευρέθηκε κατά τη Γαλλική Επανάσταση. (Γέλια)
Ένας άλλος έγραψε ένα ολόκληρο κεφάλαιο λέγοντας πως θα το πίστευε πως έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη αν ο πίθηκος που πήρε τα σταφύλια είχε αρνηθεί να τα πάρει. Το αστείο είναι πως η Σάρα Μπρόσναν, που έκανε το πείραμα με τους χιμπατζήδες, είχε κάποιους συνδυασμούς χιμπατζήδων όπου, πραγματικά, αυτός που παίρνει το σταφύλι τελικά το αρνείται μέχρι να πάρει και ο παρτενέρ του σταφύλι. Οπότε είμαστε πολύ κοντά στην ανθρώπινη αίσθηση της δικαιοσύνης. Πιστεύω πως οι φιλόσοφοι πρέπει να ξανασκεφτούν λιγάκι τη φιλοσοφία τους.
Επιτρέψτε μου να συνοψίσω. Πιστεύω ότι υπάρχει μία εξελιγμένη ηθική. Πιστεύω πως η ηθική είναι πολλά περισσότερα από αυτό που πίστευα, αλλά θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά που βρίσκουμε σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, όπως είναι η ενσυναίσθηση και η παρηγοριά, οι προκοινωνικές τάσεις, η αμοιβαιότητα και η αίσθηση δικαιοσύνης. Κι έτσι δουλεύουμε πάνω στα συγκεκριμένα θέματα για να δούμε αν μπορούμε να δημιουργήσουμε μία ηθική από κάτω προς τα πάνω, κατά κάποιον τρόπο, χωρίς να εμπλέκουμε αναγκαστικά τον Θεό και τη θρησκεία, και να δούμε πώς μπορούμε να φτάσουμε σε μία εξελιγμένη ηθική.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
_____
by Αντικλείδι , http://antikleidi.com
COMMENTS