Για γέλια και για κλάματα

photoshop,Οδηγώ και σε σκέφτομαι , Ρίξε στο κορμί μου σπίρτο να πυρποληθώ,Ετος Καβάφη,ocial media,

Της ΣΤΑΥΡ. ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Οδηγώ και σε σκέφτομαι - Αντύπας. Ρίξε στο κορμί μου σπίρτο να πυρποληθώ - Κ. Κούκα. Ας έρθει, έστω, ένας υδραυλικός - Τ. Χυτήρης. Ν' ανακαταλάβουμε τις πόλεις μας - Α. Σαμαράς. Γέλα κυρία μου, γέλα μαζί μου - Καφάσης...

Μέρα δόξας για το photoshop η χθεσινή, αλλά να γελάσεις ή να κλάψεις;

Η καμπάνια του Ιδρύματος Ωνάση με αφορμή το «Ετος Καβάφη», η πρώτη απόπειρα του Ιδρύματος ν' ανοίξει τον κόσμο του ποιητή στο πλατύ κοινό, πλημμυρίζοντας με στίχους του τα μαζικά μέσα μεταφοράς, εξελίχθηκε σε φιάσκο.

Με το που έγινε αντιληπτή η αλλοίωση του νοήματος του «Εν μεγάλη Ελληνική αποικία 200 π.Χ.», με το που εμφανίστηκε ο Καβάφης να καταδικάζει τη βία κι όχι τη βιασύνη -κάτι που η «Ε» αμέσως επεσήμανε-, τα social media πήραν φωτιά. 

Κι όσο γέμιζε το Διαδίκτυο είτε με χλευαστικά σχόλια είτε με εμβριθείς αναλύσεις, ακόμα και οι πλέον καλοπροαίρετοι αναρωτιόνταν τι μεταχείριση θ' αξιωθεί στη συνέχεια το Αρχείο του Αλεξανδρινού. Αν μη τι άλλο, η 29η Οκτωβρίου, όπου θα δοθεί σχετική συνέντευξη Τύπου, είναι πια κοντά.

Ιδού ένα από τα πιο καίρια και συγκρατημένα σχόλια που αλιεύσαμε από το facebook, στον τοίχο της νεαρής ποιήτριας Ευτυχίας Παναγιώτου, η οποία, παρεμπιπτόντως, ετοιμάζει ένα διδακτορικό εξερευνώντας το έργο της Τζένης Μαστοράκη και της Κατερίνας Γώγου: «Βλέποντας από κοντά τους στίχους του Καβάφη, αισθάνθηκα τον ενθουσιασμό μου αμέσως να υποχωρεί, να παραδίνεται για άλλη μια φορά στη σκέψη πως η ποίηση παραμορφώνεται και εν μέρει γελοιοποιείται όταν τοποθετείται αποσπασματικά σε νέο και ανοίκειο περιβάλλον. Τα τεράστια και άχαρα γράμματα εμποδίζουν την ανάγνωση από κοντινή απόσταση στο μετρό αλλά αυτό είναι το λιγότερο: οι επιλογές των στίχων είναι -με κάποιες εξαιρέσεις- πολύ κακές, προσαρμοσμένες στο κλίμα της εποχής... Θυμάμαι τους στίχους του Εγγονόπουλου και του Ελύτη στο μετρό. Νομίζω λειτούργησαν καλά τότε. Αν δεν κάνω λάθος, το έργο το είχε αναλάβει το ΕΚΕΒΙ».

Πράγματι, δεν είναι η πρώτη φορά που στίχοι μεγάλων ποιητών βγαίνουν στο δρόμο. Οχι μόνο του Εγγονόπουλου και του Ελύτη, αλλά και του Ρίτσου, του Σεφέρη, του Εμπειρίκου, του Αναγνωστάκη, πότε με αφορμή κάποιο «Ετος», πότε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης. Ηταν όλες τους καμπάνιες υπό την αιγίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, κι όπως επισημαίνει η επικεφαλής των εκδόσεων «Ικαρος», Κατερίνα Καρύδη, «οι επιλογές των στίχων γίνονταν από ειδικούς που είχαν απόλυτη εποπτεία του έργου των ποιητών, όπως για παράδειγμα ο Νάσος Βαγενάς».

Στην περίπτωση του Καβάφη, ωστόσο, «έγιναν λάθη» λέει η Κ. Καρύδη. «Σίγουρα, η επιλογή παρουσιάζει προβλήματα». Αντίστοιχα προβληματικό της φαίνεται και το γραφιστικό κομμάτι της καμπάνιας που φέρει την υπογραφή του δημιουργικού γραφείου Beetroot. «Παραείναι μοντέρνο», σχολιάζει, «μ' αυτά τα τεράστια γράμματα και τη φιγούρα του Καβάφη που μοιάζει με καρτούν. Θυμάμαι μια παλιότερη καμπάνια, με τη συμμετοχή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στην οποία οι φοιτητές είχαν κάνει θαύματα!».

Ποιος επέλεξε τους στίχους του Καβάφη; Σε ποιον θα χρεώσουμε τη μετάλλαξη της καβαφικής ειρωνείας σε φτηνό διδακτισμό; Απευθυνθήκαμε στο Ιδρυμα Ωνάση και μας παρέπεμψαν σ' ένα πολιτικό επιστήμονα, τον παλιό καθηγητή της Νομικής Α.-Ι. Μεταξά, το όνομα του οποίου στα τέλη της δεκαετίας του '80 είχε συνδεθεί με το σκάνδαλο Κοσκωτά. Μέλος του δ.σ. του Ιδρύματος και ακαδημαϊκός υπεύθυνος σήμερα του Αρχείου Καβάφη ο τελευταίος, θεωρεί πως δεν υπάρχει τίποτε το μεμπτό: «Επιλέξαμε στίχους με αυτοτέλεια, που θα οδηγούσαν στην αύξηση της περιέργειας του κοινού. Αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος μας. Δεν πρόκειται για σλόγκαν, πρόκεται για επιγράμματα που λειτουργούν ως παραπομπές. Θεωρώ ότι η επιλογή μας ήταν πάρα πολύ καλή κι είμαστε ευτυχείς με τις αντιδράσεις που προέκυψαν».

Ο κ. Μεταξάς χρησιμοποιεί πρώτο πληθυντικό, αναφερόμενος σε «ομάδα εργασίας» της οποίας ηγήθηκε ο ίδιος, αλλά τα ονόματα των μελών της τα κρατάει σαν επτασφάγιστο μυστικό. «Δεν έχει σημασία ποιοι είναι», λέει. Παραμονές της καμπάνιας, πάντως, η υπεύθυνη επικοινωνίας του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, τόνιζε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Επιλέξαμε στίχους που δείχνουν πως ο Καβάφης έχει το μοναδικό, διαρκές χάρισμα να συνομιλεί με τον άνθρωπο κάθε εποχής. Ακόμα και σήμερα μας μιλά για συνθήκες της καθημερινότητάς μας, όπως λίγοι μπορούν»...

Μήπως έτσι εξηγείται και το φάουλ με τη «βία» Ο κ. Μεταξάς αναγνωρίζει πως δεν είναι όλοι οι πολίτες μυημένοι στο καβαφικό έργο. «Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να συνδέει τη βία με τη βιασύνη», παραδέχεται. «Τώρα όμως θα πάει να το ψάξει, θ' αναζητήσει το ποίημα. Καλό δεν είναι που συμβαίνει αυτό; Αν η επιλογή μας στηριζόταν στο τι θα υποθέσει ο καθένας, δεν θα είχαμε λειτουργήσει σωστά. Συχνά οι υποθέσεις εξαρτώνται από το τι θέλει να δει κανείς...»

enet.gr/