«H κρίση στην Ουκρανία είναι για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο»
Όσοι αναρωτιούνται αν αντιμετωπίζουμε την προοπτική ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, θα έπρεπε καλύτερα να αναρωτηθούν: μήπως ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τελείωσε στην πραγματικότητα ποτέ;
Η σπανιότητα των πόρων και ο ανταγωνισμός για την κυριαρχία στους ενεργειακούς διαδρόμους της Ευρασίας, βρίσκονται πίσω από το ρωσικό μιλιταρισμό και την παρέμβαση των ΗΠΑ, σχολιάζει ο δρ Nafeez Ahmed, διευθυντής του Institute for Policy Research & Development.
Η ένοπλη επέμβαση της Ρωσίας στην Κριμαία καταδεικνύει αναμφίβολα την αδίστακτη αποφασιστικότητα του Προέδρου Πούτιν να φτάσει στην Ουκρανία. Αλλά λιγότερη προσοχή έχει δοθεί στο ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στην παρέμβαση στην ουκρανική πολιτική και την κοινωνία των πολιτών. Και οι δύο δυνάμεις υποκινούνται από την επιθυμία να εξασφαλιστεί ότι μια γεωστρατηγικά κεντρική χώρα, που ελέγχει κρίσιμους διαδρόμους των αγωγών ενέργειας, θα παραμένει στη δική τους σφαίρα επιρροής.
Πολλά έχουν γίνει από την αναφερόμενη διαρροή της καταγραφής μιας ιδιωτικής τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ της αμερικανίδας υφυπουργού Βικτόρια Νούλαντ και του πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Κίεβο Τζέφρι Πάιατ. Ενώ η προσοχή δόθηκε στην άσχημη γλώσσα της Νούλαντ, η οποία έχει ήδη προκαλέσει τη συγνώμη των ΗΠΑ, το πιο σημαντικό πλαίσιο αυτής της γλώσσας αφορά το ρόλο των ΗΠΑ στις επαφές με τα ουκρανικά κόμματα της αντιπολίτευσης, με στόχο , όπως φαίνεται, να χειραγωγήσουν τον προσανατολισμό της ουκρανικής κυβέρνησης σύμφωνα με τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Αντί να αφήσουν το μέλλον της ουκρανικής πολιτικής «στον ουκρανικό λαό», όπως αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση, η συζήτηση δείχνει ενεργό παρέμβαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ υπέρ ορισμένων ηγετών της αντιπολίτευσης. «Ωραία. Δεν νομίζω ότι ο Κλίτσκο πρέπει να πάει στην κυβέρνηση. Δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητο και ότι είναι μια καλή ιδέα» λέει η Νούλαντ. «Ναι. Υποθέτω... Σκέφτομαι ότι θέλουμε να κρατήσουμε τους μετριοπαθείς δημοκράτες μαζί. Το πρόβλημα θα είναι ο Τιάνιμποκ και οι δικοί του» απαντά ο Πάιατ. «Νομίζω ότι ο Γιατς είναι ο τύπος που έχει την οικονομική πείρα και τη διοικητική εμπειρία» λέει μεταξύ άλλων η Νούλαντ.
Όπως ορθώς επισημαίνει ο διπλωματικός συντάκτης του BBC Jonathan Marcus: η υποτιθέμενη συνομιλία «δείχνει ότι οι ΗΠΑ έχουν πολύ σαφείς ιδέες για το ποιο θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα και προσπαθούν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους... Η Ουάσιγκτον έχει σαφώς το δικό της σχέδιο.... με διάφορους αξιωματούχους να προσπαθούν να συγκεντρώσουν την ουκρανική αντιπολίτευση και να κάνουν τον ΟΗΕ να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην επίτευξη μιας συμφωνίας».
Αλλά οι προσπάθειες των ΗΠΑ να στρέψουν το πολιτικό ρεύμα στην Ουκρανία μακριά από τη ρωσική επιρροή άρχισαν πολύ νωρίτερα. Το 2004 , η κυβέρνηση Μπους είχε δώσει 65 εκατ. δολάρια για την παροχή «δημοκρατικής εκπαίδευσης» στους ηγέτες της αντιπολίτευσης και τους πολιτικούς ακτιβιστές που την στήριζαν, συμπεριλαμβανομένης και της πληρωμής για να συναντηθεί ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Βίκτορ Γιουσένκο με τους ηγέτες των ΗΠΑ και να εγγυηθούν ότι τα exit polls θα έδειχναν ότι κέρδισε τις εκλογές.
Αυτό το πρόγραμμα έχει επιταχυνθεί υπό τον Ομπάμα. Σε ομιλία της στο National Press Club στην Ουάσιγκτον τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ οι συγκρούσεις στην πλατεία Μεϊντάν Ουκρανίας κλιμακώνονταν, η Νούλαντ επιβεβαίωσε ότι οι ΗΠΑ είχαν επενδύσει συνολικά «πάνω από 5 δις δολάρια» για να «εξασφαλίσουν μια ασφαλή και ευημερούσα, δημοκρατική Ουκρανία» - και συνεχάρη ειδικά το κίνημα Euromaidan.
Έτσι, θα ήταν αφελές να υποθέσουμε ότι αυτό το μέγεθος της αμερικανικής υποστήριξης στις πολιτικά ευθυγραμμισμένες με την ουκρανική αντιπολίτευση οργανώσεις δεν έπαιξε κανένα ρόλο στην προώθηση του φιλο- Ευρωπαϊκού και Ατλαντικού κινήματος, που τελικά οδήγησε στην αποχώρηση του υποστηριζόμενου από τους Ρώσους Γιανουκόβιτς. Πράγματι, σε ομιλία της το 2013, η Νούλαντ πρόσθεσε:
«Σήμερα , υπάρχουν ανώτεροι υπάλληλοι στην ουκρανική κυβέρνηση, στην επιχειρηματική κοινότητα, καθώς και στην αντιπολίτευση, την κοινωνία των πολιτών και τη θρησκευτική κοινότητα, που πιστεύουν σε αυτό το δημοκρατικό και ευρωπαϊκό μέλλον για τη χώρα τους. Και που ήδη εργάζονται σκληρά για να μετακινήσουν την χώρα τους και τον πρόεδρό τους προς τη σωστή κατεύθυνση».
Ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι αυτή; Μια γεύση από την απάντηση δόθηκε πριν από μια δεκαετία από τον καθηγητή Craig Nation, διευθυντής Ρωσικών και Ευρασιατικών Μελετών στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ακαδημίας Πολέμου του Στρατού των ΗΠΑ, σε μια δημοσίευση του ΝΑΤΟ:
«Η Ουκρανία θεωρείται όλο και περισσότερο ότι έχει σημαντικό ρόλο στην αναδυόμενη μάχη για την κυριαρχία στους ενεργειακούς διαδρόμους μεταφορών που θα συνδέουν τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της λεκάνης της Κασπίας με τις ευρωπαϊκές αγορές... Σημαντικός ανταγωνισμός έχει ήδη προκύψει κατά τη διάρκεια της κατασκευής των αγωγών. Το αν η Ουκρανία θα παρέχει εναλλακτικές διαδρομές βοηθώντας στο να διαφοροποιηθεί η πρόσβαση, όπως θα προτιμούσε η Δύση, ή «θα βρεθεί αναγκασμένη να παίξει το ρόλο μιας ρωσικής θυγατρικής, απομένει να το δούμε».
Μια πιο πρόσφατη έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ επισημαίνει ότι «η στρατηγική θέση της Ουκρανίας μεταξύ των κύριων παραγωγών ενέργειας (Ρωσία και περιοχή της Κασπίας Θάλασσας) και οι καταναλωτές στην περιοχή της Ευρασίας, το μεγάλο δίκτυο διαμετακόμισης της, και των υπόγειων διαθέσιμων δυνατοτήτων αποθήκευσης φυσικού αερίου», κάνει η χώρα «έναν δυνητικά κρίσιμο παίκτη στην ευρωπαϊκή ενεργειακή διαμετακόμιση» - μια θέση που θα «αυξάνεται καθώς τα αιτήματα της Δυτικής Ευρώπης για το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Ρωσίας και της Κασπίας θα συνεχίσουν να αυξάνονται».
Η συντριπτική εξάρτηση της Ουκρανίας από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας, ωστόσο, είχαν «αρνητικές συνέπειες για την στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή», ιδίως η στρατηγική «υποστήριξης πολλαπλών αγωγών στο άξονα Ανατολή-Δύση, ως ένα μέσο για την προώθηση ενός πιο πλουραλιστικού συστήματος στην περιοχή ως εναλλακτική λύση στη συνεχιζόμενη ρωσική ηγεμονία».
Αλλά η ρωσική Gazprom, που ελέγχει σχεδόν το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου, παρέχει περισσότερο από το ήμισυ της Ουκρανίας και περίπου το 30% του φυσικού αερίου στην Ευρώπη ετησίως. Μόλις ένα μήνα πριν από την ομιλία της Νούλαντ στην Εθνική Λέσχη Τύπου, η Ουκρανία υπέγραψε συμφωνία 10 δις δολαρίων με τον αμερικανικό κολοσσό του σχιστολιθικού φυσικού αερίου Chevron «που το πρώην Σοβιετικό έθνος ελπίζει ότι θα μπορούσε να λήξει την ενεργειακή του εξάρτηση από τη Ρωσία μέχρι το 2020». Η συμφωνία θα επιτρέψει στην «Chevron να εξερευνήσετε τις εγκαταστάσεις του Ολέσκι στη δυτική Ουκρανία που το Κίεβο εκτιμά ότι μπορεί να χωρέσουν 2,98 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου». Παρόμοιες συμφωνίες είχαν γίνει ήδη με τη Shell και την ExxonMobil.
Η κίνηση συνέπεσε με τις προσπάθειες της Ουκρανίας να «εδραιώσουν στενότερες σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε βάρος της Ρωσίας», στο πλαίσιο μιας μελλοντικής εμπορικής συμφωνίας που θα είναι ένα βήμα πιο κοντά στις φιλοδοξίες της Ουκρανίας να επιτύχει την ένταξη στην ΕΕ. Αλλά η απόφαση Γιανουκόβιτς να εγκαταλείψει τη συμφωνία της ΕΕ υπέρ της ξαφνικής προσφοράς του Πούτιν για 30 % φθηνότερο φυσικό αέριο και ένα πακέτο βοήθειας 15 δις δολαρίων προκάλεσε τις διαμαρτυρίες. Βέβαια, η βίαιη εξέγερση πυροδοτήθηκε από την απογοήτευση της απόρριψης του Γιανουκόβιτς της συμφωνίας με την ΕΕ, μαζί με την εκτόξευση των τιμών στην ενέργεια, τα τρόφιμα και άλλους λογαριασμούς των καταναλωτών, που συνδέονται με τα εγχώρια δεινά του φυσικού αερίου της Ουκρανίας και την αξιοθρήνητη εξάρτηση από τη Ρωσία. Η αστυνομική βαρβαρότητα καταστολής αυτού που ξεκίνησε ως ειρηνική διαδήλωση ήταν η τελευταία σταγόνα.
Αλλά ενώ η επιθετικότητα της Ρωσίας είναι σαφώς ένας κεντρικός παράγοντας, η προσπάθεια των ΗΠΑ να αναιρεθεί η σφαίρα επιρροής της Ρωσίας στην Ουκρανία με άλλα μέσα, για την επιδίωξη των δικών της γεωπολιτικών και στρατηγικών συμφερόντων θέτει ενοχλητικά ερωτήματα. Όπως αποδεικνύει ο χάρτης των αγωγών, οι αμερικανικοί γίγαντες του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, όπως η Chevron και η Exxon, αποκτούν όλο και περισσότερο μερίδιο στο περιφερειακό μονοπώλιο της Gazprom, υπονομεύοντας την ενεργειακή ηγεμονία της Ρωσίας πάνω στην Ευρώπη. Η άμοιρη Ουκρανία πιάστηκε εν μέσω αυτού του επιταχυνόμενου αγώνα κυριαρχίας στους ενεργειακούς διαδρόμους της Ευρασίας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες της εποχής των ορυκτών καυσίμων. Όσοι αναρωτιούνται αν αντιμετωπίζουμε την προοπτική ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, θα έπρεπε καλύτερα να αναρωτηθούν: μήπως ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τελείωσε στην πραγματικότητα ποτέ;
COMMENTS