Στο άδυτο της διάσκεψης στη Γιάλτα

Στο άδυτο της διάσκεψης στη Γιάλτα

«Η γραφική πόλη της Γιάλτας στην κοιλάδα του ποταμού Utchan Su περιτριγυρισμένη από βουνά γεμάτα κέδρους και έλατα, που ωστόσο άφηναν την ευεργετική ζεστασιά του ήλιου να κατεβαίνει ως κάτω στην πόλη, ήταν πριν από τον πόλεμο θέρετρο με ωραία ξενοδοχεία και σανατόρια....

Η αμερικανική αντιπροσωπία [σημ.: περίπου 100 άτομα - βλ. άκρως απόρρητη επιστολή Χάριμαν προς αμερικανό πρόεδρο από 8.1.1945] κατέλυσε στα θερινά ανάκτορα των τσάρων, το Livadia Palace, το οποίο μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων η σοβιετική κυβέρνηση χρησιμοποίησε ως σανατόριο για την περίθαλψη φυματικών.

Στη διάρκεια της Κατοχής οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τόσο το κεντρικό όσο και τα άλλα δύο βοηθητικά κτίρια ως έδρα του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή, φεύγοντας όμως απογύμνωσαν και τα τρία, παίρνοντας μαζί τους ως λάφυρα όλους τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς, ακόμη και τα έπιπλα. Μόνο δύο πίνακες είχαν ξεμείνει στο υπνοδωμάτιο του αμερικανού προέδρου, στον πρώτο όροφο με τα 50 δωμάτια όπου διέμενε ο τσάρος Νικόλαος και ο γιος του Αλέξανδρος. Το δωμάτιο του μπιλιάρδου χρησίμευε ως ιδιωτική τραπεζαρία του προέδρου, ενώ η αίθουσα υποδοχής χρησιμοποιήθηκε για τις εργασίες της διάσκεψης. Στον δεύτερο όροφο ήταν τα ιδιαίτερα διαμερίσματα της τσαρίνας και των θυγατέρων της. Στην κρεβατοκάμαρα της τσαρίνας διέμενε ο στρατηγός Μάρσαλ και το μπουντουάρ της χρησίμευε ως κρεβατοκάμαρα του ναυάρχου Κινγκ. Από τα παράθυρα ξεχώριζε ένα φιδίσιο δρομάκι γεμάτο κυπαρίσσια και δάφνες που οδηγούσε ως κάτω στη θάλασσα.

Οι Σοβιετικοί στο διάστημα από 15 Ιανουαρίου, ημερομηνία που οριστικώς επελέγη η πόλη της Γιάλτας ως τόπος διεξαγωγής της διάσκεψης, έκαναν κυριολεκτικώς θαύματα αφού κατάφεραν στήνοντας αερογέφυρα με τη Μόσχα να μεταφέρουν έπιπλα, πίνακες, χαλιά, ακόμη και σερβίτσια, για να κάνουν τη διαμονή μας άνετη· και όχι μόνο αυτό, αλλά να μετατρέψουν από πραγματική απειλή για την υγεία μας τα κτίρια όπου βασίλευαν οι αρουραίοι και διάφορα έντομα και τρωκτικά σε ασφαλείς χώρους με δραστικές απολυμάνσεις ώσπου να εγκατασταθούμε εκεί...» (πηγή: Αρχεία του Λευκού Οίκου).

Στις 31 Ιανουαρίου 1945 ο 'Ελληνας πρεσβευτής στην Αγκυρα ενημερώνει με κωδικοποιημένο τηλεγράφημά του το ελληνικό ΥΠΕΞ:

«Πληροφορούμαι ασφαλώς ότι διήλθον εκ Στενών επιβαίνοντες αμερικανικού πλοίου και κατευθυνόμενοι νότιον Ρωσίαν εμπειρογνώμονες και λοιπά πρόσωπα συνδιασκέψεως τριών αρχηγών. Κατά Τουρκικάς πληροφορίας συνδιάσκεψις αύτη λάβη χώραν πιθανώτατα εν Κριμαία εντός των προσεχών ημερών».

Στις 18 Ιανουαρίου 1945 ο πρέσβης Θανάσης Αγνίδης από το Λονδίνο ειδοποιούσε ότι ο Τσόρτσιλ δεν θα είχε αντίρρηση να γίνει όσο πιο μακριά γίνεται και υπό άκρα μυστικότητα η συνάντηση των τριών, σημειώνοντας επί λέξει ότι «... ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι φύσει πλέον ευκίνητος και εκ περισσού δεν φείδεται χρόνου και ευμάρειας διά μακρινά ταξίδια!».

«Σάββατο, 3 Φεβρουαρίου. Το αεροπλάνο του αμερικανού προέδρου, συνοδευόμενο από πέντε μαχητικά που απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο των Αθηνών (το έκτο τύπου Ρ-38 αναγκάστηκε να επιστρέψει στην ελληνική πρωτεύουσα λόγω μηχανικής βλάβης), προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Σάκι στις 12.10 τοπική ώρα. Τον πρόεδρο υποδέχθηκαν οι ΥΠΕΞ Μολότοφ και Στετίνιους και ο αμερικανός πρεσβευτής στη Μόσχα Α. Χάριμαν, απουσία του Στάλιν ο οποίος βρισκόταν καθ' οδόν από τη Μόσχα.

Ο Ρούζβελτ παρέμεινε μέσα στο αεροσκάφος επί 20 λεπτά ώσπου να καταφθάσει το αεροσκάφος που μετέφερε τον Τσόρτσιλ, συνοδευόμενο από έξι μαχητικά. Ο βρετανός πρωθυπουργός επιβιβάστηκε στο αμερικανικό αεροσκάφος και οι δύο ηγέτες προσερχόμενοι μαζί επιθεώρησαν τιμητική στρατιωτική φρουρά. Μεσολάβησαν οι παιάνες των εθνικών ύμνων των δύο χωρών, η ανάκρουση της Τρίτης


Διεθνούς και στις 13.06 τοπική ώρα οι επίσημοι ξένοι και η συνοδεία τους επιβιβάστηκαν σε αυτοκίνητα που διέθεσε η σοβιετική κυβέρνηση με ρώσους οδηγούς. Η αυτοκινητοπομπή κατευθύνθηκε από το Σάκι προς την πρωτεύουσα της Κριμαίας, τη Συμφερούπολη μέσα από ένα χιονισμένο δρόμο απόστασης 80 μιλίων. Ανάμεσα σε αραιά δέντρα ξεχώριζαν εδώ κι εκεί ερειπωμένα κτίρια, καμένα και αναποδογυρισμένα τανκς,ξεχαρβαλωμένες σιδηροδρομικές γραμμές. Από τη Συμφερούπολη,ακολουθώντας την οδική γραμμή με την ονομασία Ρομανόφ, μια άγρια διαδρομή με ισχυρούς ανέμους σε υψόμετρο 5.500 πόδια, που εφρουρείτο σε όλο της το μήκος από παρατεταγμένα τμήματα του σοβιετικού στρατού, ανάμεσά τους αρκετά νεαρά κορίτσια, φθάσαμε στις 6 το απόγευμα στη Γιάλτα.


Ημασταν όλοι πολύ κουρασμένοι, κάναμε μπάνιο, δειπνήσαμε στα γρήγορα και κοιμηθήκαμε νωρίς. Ο βρετανός πρωθυπουργός και η συνοδεία του αναχώρησαν για τη βίλα Βοροντσόφ, κάπου 12,5 μίλια προς Νότο, όπου και εγκαταστάθηκαν για το υπόλοιπο διάστημα της διάσκεψης...». 

(πηγή: Αρχεία του Λευκού Οίκου).


Πρόκειται για τη δεύτερη από τις τρεις διασκέψεις που έκαναν Βρετανία, Ηνωμένες Πολιτείες και Σοβιετική Ένωση κατά το διάρκεια του πολέμου. Ακολούθησε αυτή της Τεχεράνης το 1943 και προηγήθηκε αυτή του Potsdam τον Ιούλιο του 1945. Πραγματοποιήθηκε στη Γιάλτα της νότιας Ουκρανίας μεταξύ 4 και 11 Φεβρουαρίου 1945 από τους επικεφαλείς των τριών μεγάλων δυνάμεων, τονπρόεδρο Ρούσβελτ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Ουίνστον Τσώρτσιλ για τη Μεγάλη Βρετανία και τον Τζόζεφ Στάλιν για τη Σοβιετική Ένωση. Σκοπός της διάσκεψης ήταν να συζητηθεί η διευθέτηση των θεμάτων της μεταπολεμικής Γερμανίας και η επανίδρυση της διαλυμένης από τον πόλεμο Ευρώπης


Και για τους τρεις ηγέτες, σημαντικό θέμα στην ατζέντα της συζήτησης ήταν η διακυβέρνηση της μεταπολεμικής Γερμανίας. Παράλληλα, προτεραιότητα της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η διευθέτηση της κυριαρχίας της στη Πολωνία, ενώ για τον Ρούσβελτ, ήταν η συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον Πόλεμο του Ειρηνικού, πράγμα στο οποίο συμφώνησε ο Στάλιν, με μόνη προϋπόθεση ότι αυτό θα γινόταν τρεις μήνες μετά την οριστική ήττα της Γερμανίας. Γενικότερα, η θέση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν πλεονεκτική κατά τη στιγμή της διάσκεψης, καθώς οι Σοβιετικοί είχαν τριπλάσια στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη από ότι οι υπόλοιποι Σύμμαχοι.


Οι συμφωνίες που προέκυψαν είναι οι εξής:

-Προτεραιότητα στην άνευ όρων παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας.

-Διαίρεση της Γερμανίας και του Βερολίνου μετά το τέλος του πολέμου σε τέσσερις ζώνες
(συμπεριλαμβανομένης και μιας μικρότερης ζώνης για τη Γαλλία).

-Αποστρατικοποίηση και εξάλειψη του ναζισμού στη Γερμανία.

-Αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσαν οι Γερμανοί με τη μορφή καταναγκαστικής εργασίας και δημιουργία Συμβουλίου Αποκαταστάσεων με έδρα τη Σοβιετική Ένωση.

-Αναδιοργάνωση του κομμουνιστικού πολιτεύματος που είχαν ιδρύσει οι Σοβιετικοί στη Πολωνία, σε μια ευρύτερη και πιο δημοκρατική βάση και διενέργεια ελεύθερων εκλογών στη χώρα.

-Δέσμευση του Στάλιν για συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στα Ενωμένα Έθνη.

-Συμφωνία για συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον Πόλεμο του Ειρηνικού 90 μέρες μετά την ήττα της Γερμανίας.

- Εντοπισμός και καταδίκη των ναζιστών εγκληματιών πολέμου.

Παρά τη συμφωνία, ο Στάλιν δεν τήρησε τις δεσμεύσεις του για τη Πολωνία, ενώ τη Γιάλτα διαδέχθηκε λίγους μήνες μετά η Διάσκεψη στο Potsdam, όπου τέθηκαν ξανά αρκετά από τα παραπάνω θέματα. Τα επόμενα χρόνια και με τον Ψυχρό Πόλεμο να διχάζει την Ευρώπη, η Διάσκεψη της Γιάλτας έγινε θέμα έντονης αντιπαράθεσης και αμφισβήτησης.

Το 1945, μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η Γερμανία χωρίστηκε σε τέσσερις Ζώνες Κατοχής, οι οποίες ελέγχονταν και διοικούνταν από τους Συμμάχους (ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία) σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνόδου της Γιάλτας. Με ανάλογο τρόπο μοιράστηκε και το Βερολίνο, η πρώην πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, σε τέσσερις τομείς.

Ταυτόχρονα άρχιζε ο Ψυχρός Πόλεμος σε όλα τα επίπεδα. Το Βερολίνο έγινε το κεντρικό θέατρο επιχειρήσεων στην μάχη των μυστικών υπηρεσιών από Ανατολή και Δύση.

Στις 12 Ιουνίου 1987 ο αμερικανός πρόεδρος Ronald Reagan επισκέπτεται το Βερολίνο και μπροστά στη Πύλη του Βραδεμβούργου απευθυνόμενος στον Γκορμπατσώφ τον προ(σ)καλεί να βάλουν ένα τέλος στο Ψυχρό Πόλεμο που μαστίζει την Ευρώπη:

« General Secretary Gorbachev, if you seek peace, if you seek prosperity for the Soviet Union and

Eastern Europe, if you seek liberalization: Come here to this gate! Mr. Gorbachev, open this gate! Mr.
Gorbachev, tear down this wall!» Μτφ.

(Γενικέ Γραμματέα Γκορμπατσώφ, αν θέλεις την ειρήνη, αν θέλεις την ευημερεία για τη Σοβιετική
Ένωση και την ανατολική Ευρώπη, αν επιζητάς τη φιλελευθεροποίηση, έλα εδώ σε αυτήν την Πύλη.
Κύριε Γκορμπατσώφ, άνοιξε αυτήν την Πύλη! Κύριε Γκορμπατσώφ, γκρέμισε αυτό το Τείχος!)
Τη νύχτα της Πέμπτης 9 προς Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 1989, μετά από 28 χρόνια, το τείχος του
Βερολίνου πέφτει. Δύο χρόνια μετά, το 1991 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, επέρχεται και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Όμως οι σημερινές εξελίξεις στην περιοχή της Ευρώπης και
ειδικότερα των Βαλκανίων και της Κριμαίας , αφήνουν την ερώτηση « Ή μήπως όχι;»

(Γ.Χουλιάρα)

Πηγή :Geopolitics and Daily News

Πηγές:
- http://www.ww2.gr/index.php
- ΤΟ ΒΗΜΑ «Στο άδυτο της διάσκεψης στη Γιάλτα»

- Αρχεία Λευκού Οίκου