ΠΑΝΣΛΑΒΠΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ. ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΧΙΣΜΑ. Το έτος 1834 τρείς Ρώσοι μοναχοί επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή του Αγίου Παντελ...
ΠΑΝΣΛΑΒΠΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ. ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΧΙΣΜΑ.
Το έτος 1834 τρείς Ρώσοι μοναχοί επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονος στο Άγιο Όρος και ζήτησαν να μονάσουν εκεί. Οι μοναχοί της μονής τους έκαναν δεκτούς με ευχαρίστηση. Σε πολύ σύντομο διάστημα, άρχισαν να καταφθάνουν εκεί και άλλοι μοναχοί από την Ρωσία, που και αυτοί εγένοντο δεκτοί.
Οι μοναχοί αυτοί έκαναν συχνά ταξίδια στην Ρωσία και επανήρχοντο, κομίζοντες δώρα δια τους μοναχούς και αναθήματα δια τας μονάς. Ρεύμα αγιοσύνης κατέλαβε τον Ρωσικό λαό.
Οι μοναχοί αυτοί έκαναν συχνά ταξίδια στην Ρωσία και επανήρχοντο, κομίζοντες δώρα δια τους μοναχούς και αναθήματα δια τας μονάς. Ρεύμα αγιοσύνης κατέλαβε τον Ρωσικό λαό.
Το Άγιο Όρος, καθώς και τα Ιεροσόλυμα, διαφημίζοντο επιμόνως σαν τόποι σωτηρίας της ζωής. Έτσι οι Ρώσοι μοναχοί του Αγίου Όρους, το έτος 1875, ανήρχοντο σε τρείς χιλιάδες. Το ίδιο έτος πέτυχαν, κατόποιν μακράς διαμάχης με τους Έλληνες μοναχούς, τους οποίους εξεδίωξαν βαναύσως από την μονή του Αγίου Παντελεήμονος, να αναγνωρισθεί Ρώσος Ηγούμενος στη μονή αυτή. Ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Ιγνάτιεφ, με επιστολή του από 18/12/1875 προς τον φίλο του Αρχιμανδρίτη Αντώνιον εις Ιεροσόλυμα γράφει: «εν Αγίω Όρει εκέρδισα εξ ολοκλήρου το ζήτημα, ήτοι μίαν των κυριάρχων Μονών».
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι το ζήτημα υπήρξε πολιτικόν και εγένετο χρήση της διπλωματίας. Η μεγάλη σημασία της κατακτήσεως της μονής από τους Ρώσους γίνεται αντιληπτή από τα δαπανηθέντα τεράστια χρηματικά ποσά διά την ανέγερση μεγαλοπρεπών κτιρίων, την κατασκευήν παμεγίστων κωδώνων (12 τόνους βάρος ο ένας από αυτούς), μικρού όρμου παρά την μονήν και ιδίου δι'αυτήν πλοίου. Παράλληλα εξεδηλώθη προσπάθεια δημιουργίας χωριστής Βουλγαρικής εκκλησίας, η οποία θα απεσπάτο από το Πατριαρχείο, η δύναμη του οποίου εθεωρείτο πάντοτε σοβαρό εμπόδιο για την πραγματοποίηση των μεγαλεπίβολων σχεδίων του σλαβισμού.
Κατόπιν επίμονων παραστάσεων του Ρώσου πρέσβεως προς την Υψηλή Πύλη, επετεύχθη ώστε να παραχωρηθεί παρά του Πατριαρχείου εις τους Βουλγάρους, προς εκκλησιασμόν ιδία εκκλησία, ο Άγιος Στέφανος από το 1858. Επακολούθησαν και άλλες διεκδικήσεις των Βουλγάρων, τις οποίες υπέθαλπαν οι Τούρκοι, επιδιώκοντας και αυτοί, για τους δικούς τους λόγους, τη μείωση της δυνάμεως του Πατριαρχείου. Εξωθούμενοι πάντοτε υπό των Ρώσων, απαιτούσαν την ίδρυση ανεξαρτήτου Βουλγαρικής εκκλησίας, πράγμα το οποίο τελικά πέτυχαν την 11/24 Μαρτίου 1870. Με Τουρκικό Φιρμάνιο ιδρύεται Βουλγαρική Εξαρχία, περιλαμβάνουσα την μεταξύ Δουνάβεως και Αίμου περιοχή εξαιρουμένων των αμιγώς Ελληνικών πόλεων.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατεδίκασε την Βουλγαρική Εξαρχία ως Σχισματική, δια μεγάλης Οικουμενικής Συνόδου, η οποία συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη την 28 Σεπτεμβρίου / 11 Οκτωβρίου 1872.
Μετά τον Ρωσο-Τουρκικό του 1877-1878, η νικήτρια Ρωσία επέβαλε επί της Τουρκίας τις θελήσεις της και διά της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (Απρίλιος 1878), ιδρύεται τεράστιο Βουλγαρικό κράτος, από του Δουνάβεως μέχρι του Αλιάκμονος ποταμού και ολίγον έξωθι των πυλών της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι δυτικώς της Κορυτσάς. Ευτυχώς διά τον Ελληνισμόν αφυπνίστηκαν αι λοιπαί Ευρωπαϊκαί μεγάλαι δυνάμεις, αι οποίαι διείδον αμέσως τον κίνδυνον διά τα συμφέροντά των, εκ της δημιουργίας του δορυφόρου αυτού της Ρωσίας εις την Βαλκανικήν και, διά της Συνθήκης του Βερολίνου 13 Ιουλίου 1878, περιεκόπησαν αι υπερφύαλαι σλαβικαί απαιτήσεις και δημιουργείται Βουλγαρική Ηγεμονία, φόρου υποτελής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στα όρια της παλαιάς Βουλγαρίας.
Ο διακαής πόθος των σλάβων, πραγματοποιηθείς προς στιγμήν, καίτοι εματαιώθη ευθύς αμέσως, διά της συνθήκης του Βερολίνου, άφησε σπόρο ισχυρό. Προδιέγραψε την μεγάλην Βουλγαρικήν ιδέαν, έδωσε στους σλάβους του Νότου εθνική υπόσταση εκ του μηδενός, κατέλειπε δε εις αυτούς, ως κληρονομιά, την διαρκή προσπάθεια προς πραγματοποίηση και υλοποίηση ολοκληρωμένου του προγράμματος και του σκοπού της Ρωσικής πολιτικής.
Το έτος 1896 θεωρείται ως η απαρχή της Βουλγαρικής θηριωδίας, εις βάρος των Μακεδονικών πληθυσμών. Τα κομιτάτα ανέπτυξαν την ενεργό δράση των, στρεφομένην κατά του Ελληνισμού, του οποίου ηγετικά στελέχη, Ιερείς, Διδάσκαλοι, Ιατροί και άλλαι προσωπικότητες απετέλεσαν τους πρώτους στόχους. Ιδιαίτερο στόχο απετέλεσαν οι ομιλούντες την σλαβομακεδονικήν διάλεκτον Έλληνες, τους οποίους απεκάλουν «Γραικομάνους», δηλαδή φανατικούς Έλληνες. Τέτοιες ήσαν οι θηριωδίες που διεπράχθησαν, ώστε η λέξη Κομιτατζής κατέστη συνώνυμος με τον εγκληματία, τον κακούργο, τον βρωμερό και άτιμο εκτελεστή των διαταγών της Βουλγαρικής συμμορίας. Εκτελέσεις ομαδικαί, φόνοι, εμπρησμοί, εκβιάσεις και βιασμοί ανυπεράσπιστων γυναικών είναι η αχαλίνωτος δράση των Βουλγαρικών κομιτάτων.
Ο Ελληνικός πληθυσμός δεν έμεινε απαθής. Δημιουργήθηκαν ανταρτικά Σώματα μέσα από τα σπλάχνα του χειμαζόμενου λαού της Μακεδονίας. Ο Βαγγέλης Στρεμπενιώτης, ο καπετάν Κόττας, ο Νίκος Πύρζας υπήρξαν οι πρωτεργάται των Ελληνικών ανταρτικών δυνάμεων αντιστάσεως κατά της δράσεως των κομιτατζίδων. Νεαροί Έλληνες αξιωματικοί, με πρώτον τον ανθυπολοχαγόν του πυροβολικού του Ελληνικού στρατού Παύλον Μελλάν (Μίκην Ζέζαν), παρητήθησαν του στρατεύματος και έτρεξαν να προφθάσουν εις τον αγώνα της φυλής, να προμαχήσουν του έθνους «διαγωνιζόμενοι προς βαρβάρους». Μεγάλη ήταν η συμβολή στον αγώνα των Γραικομάνων, που προαναφέραμε. Ανώνυμοι ήρωες Μακεδόνες υπήρξαν το λαϊκό έρεισμα, που ενεστερνίσθη ολοψύχως τον αγώνα και διεξήγαγε με πείσμα, ώστε οι ίδιοι οι Βούλγαροι να αναγνωρίσουν ότι «ό’τι έκτιζαν 20 χρόνια, το έχασαν από τους Έλληνες σε δύο μόνο χρόνια».
Η Σερβία υπήρξε το έτερο από τα σλαβικά φύλα, που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από τον πανσλαβισμό για να ανοίξει τον δρόμο της προς Νότον πορείας του. Η Σερβία όμως ευρίσκετο εις τον άξονα πορείας της Αυστρουγγαρίας, ο όγκος και η πολιτική της οποίας ανάγκασαν την Ρωσία σε παραχωρήσεις ως αντάλλαγμα της Ρωσικής επιρροής και ελευθέρας αναπτύξεως δραστηριότητος εις την Βουλγαρίαν. Εκ του λόγου τούτου δημιουργείται η ανάγκη διά την Σερβία να ζητήσει την πολιτική φιλία του Ελληνισμού.
Είχε να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα την Αυστρουγγρική πολιτική και την Βουλγαρική βουλιμία. Από της δημιουργίας όμως της Σερβικής ηγεμονίας και αργότερα του Γιουγκοσλαβικού κράτους, δεν έλειψαν οι διεκδικήσεις εις βάρος του Ελληνισμού, εις τας οποίας εξωθούντο οι Σέρβοι από τον Πανσλαβισμόν, είτε συγχρόνως με την Βουλγαρία, είτε ανεξάρτητα από αυτήν, κατά τις συγκυρίες της Ρωσικής πολιτικής. Αλλά και η Αυστρία ευνοούσε τις βλέψεις της Σερβίας επί της κοιλάδος του Αξιού, αποβλέπουσα στο να την αποτρέψει από τις διεκδικήσεις της επί των υπό της ιδίας κατεχομένων εδαφών της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης.
Το 1882 ο καθηγητής Κάπιτς εξέδωσε χάρτην των Σερβικών διεδικήσεων, εις τας οποίας περιελάμβανε το Β.Δ. τμήμα του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης, που περιελάμβανε δηλαδή την Στρώμνιτσα, το βιλαέτιο του Μοναστηρίου και τις περιοχές Φλωρίνης και Καστοριάς. Ο S. Goptchewicz, εις το εκδοθέν εις Βιέννην βιβλίο του «Mekedonien und Altservien», ισχυρίζεται ότι η Σερβική Μακεδονία εκτείνεται προς Ανατολάς μέχρι του Στρυμόνος και προς Νότον μέχρι Κορυτσάς, Καστοριάς και Ναούσης. Ο ίδιος προσπαθεί να αποδείξει ότι οι Αυτοκράτορες Ιουστίνος και Ιουστινιανός είναι Σερβικής καταγωγής, ο δε σερβικός πληθυσμός της Μακεδονίας ανέρχεται σε 1.000.000, καθ' ην εποχήν ο Γάλλος επιστήμων Berard, μη φημιζόμενος μάλιστα δια τον φιλελληνισμόν του, επισκεφθείς την Θεσσαλονίκην, γράφει ότι μόνο δέκα Σέρβους εύρε εις αυτήν. Επαναλαμβάνεται βέβαια και με την σερβική προπαγάνδα ό'τι και με την βουλγαρική. Μύθευμα και ψευδολογίαι παντός είδους, για την δημιουργία ευνοϊκών γι’ αυτούς εντυπώσεων στη διεθνή κοινή γνώμη. Ο άλλοτε σέρβος πρωθυπουργός Carachivine, σε δηλώσεις του το 1889 ομολόγησε ότι η σερβική προπαγάνδα αδιαφορεί δια την πραγματική καταγωγή των διεκδικουμένων πληθυσμών. Η σερβική προπαγάνδα, έλεγε, οφείλει να παρασκευάσει τας Μακεδονικάς περιφερείας μετά της αυτής αποφασιστικότητος, είτε ζουν εκεί Σέρβοι ή μόνο καθαροί Βούλγαροι ή Μογγόλοι ή Κινέζοι. Ο Γάλλος Berard διηγείται ότι το 1897 ο σέρβος Πρόξενος Θεσσαλονίκης του είπε ότι «η Θεσσαλονίκη είναι Σερβική όπως και η υπόλοιπη Μακεδονία. Εκτός όμως από αυτό η Σερβία έχει ανάγκη τον λιμένα της Θεσσαλονίκης διά να αναπνεύσει». Με την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917, ανατρέπεται το τσαρικό καθεστώς και η Ρωσία σοβιετοποιείται.
Τα σχέδια όμως του πανσλαβισμού δεν διαφοροποιούνται. Τη Σοβιετική Ένωση βαυκαλίζει η διαθήκη του Μεγάλου Πέτρου, η οποία την κατευθύνει προς την λεκάνη της Μεσογείου. Εκ του λόγου τούτου εναγκαλίζεται και πάλι την Βουλγαρία. Στη Βουλγαρία ρίπτονται από του 1919 τα συνθήματα περί του Μακεδονικού Ζητήματος. Στο βιβλίο του «Πίσω εις την αυτονομίαν» ο Βούλγαρος ηγέτης Χατζηντήμωφ τονίζει μεταξύ άλλων: «η Μακεδονία πρέπει να αποτελέσει ανεξάρτητο κράτος, περιλαμβάνον όλας τας Μακεδονικάς περιοχάς».
Η μεθοδολογία όμως έπρεπε να διαφέρει από τους αστικούς τρόπους εκδηλώσεως. Έτσι το 1921 ιδρύεται η Φεντεραλιστική Μακεδονική Οργάνωση, της οποίας σκοπός ορίστηκε «η απελευθέρωση ολοκλήρου της Μακεδονίας και η ενοποίηση της εις εν κράτος στα πλαίσια της Κόμιντερν», της οποίας Γραμματεύς ήτο ο Βούλγαρος ηγέτης Δημητρώφ, πρωτεύουσα δε ηγετική θέση είχε και ο επίσης Βούλγαρος ηγέτης Κολλάρωφ.
Η ηγετική θέση Βουλγάρων στην Κόμιντερν εξηγεί πολλά από τα μετέπειτα γεγονότα. Στη Παμβαλκανική Διάσκεψη, που έγινε το 1918, αποκαλύπτονται οι πραγματικοί σκοποί των: «Θα υποστηρίξουν, δι' όλων των δυνάμεων τον αγώνα των πληθυσμών της Μακεδονίας διά την εθνικήν ανεξαρτησίαν των και θα εργασθούν να απαλλάξουν το εθνικόν κίνημα της Μακεδονίας από την επιρροήν των γειτονικών χωρών και να το οδηγήσουν εις την οδόν του επαναστατικού αγώνος, προς τον σκοπόν ιδρύσεως Σοβιετικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και Ομοσπονδιακής Σοβιετικής Δημοκρατίας του Αίμου».
Το πέμπτο συνέδριο της Κόμιντερν (Ιούλιος 1924 στη Μόσχα), αφού κατεφέρθη κατά των μικρών ιμπεριαλιστικών κρατών της Πολωνίας, Τσεχοσλοβακίας, Σερβίας, Ρουμανίας και Ελλάδος «που βασίστηκαν στη προσάρτηση εκτεταμένων εδαφών, κατοικουμένων από άλλες εθνικότητες και σήμερα αποτελούν εστίες εθνικής καταπιέσεως και κοινωνικής αντιδράσεως» ασχολείται με την Μακεδονία και Θράκη, ως ίδιο θέμα, διά το οποίο αποφασίζεται: «το Συνέδριο παραδέχεται ότι τα συνθήματα «ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία, ενιαία και ανεξάρτητη Θράκη», που διετύπωσε η Βαλκανική Ομοσπονδία, είναι τελείως ορθά και αληθινά επαναστατικά». Το Μανιφέστο αυτό της Κόμιντερν δημοσιεύθηκε πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα «Βαλκάνσκα Φεντεράτσια» (Βαλκανική Ομοσπονδία), σε όλες τις Βαλκανικές γλώσσες. Άλλη εφημερίδα, που απηχούσε τις ίδιες απόψεις ήτο η «Μακεντόνσκο Νέλο» (Μακεδονικός Αγών).
Ολίγον προ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Βουλγαρία λαμβάνει υπόσχεση από το Γ' Ράϊχ παραχωρήσεως λωρίδος Μακεδονικής γης εξόδου της στη Μεσόγειο, σαν αντάλλαγμα συμπαρατάξεώς της με τις δυνάμεις του άξωνος στον πόλεμο αυτό. Παρ' ότι ο παραχωρηθείς χώρος δεν ικανοποιούσε την Βουλγαρία, η συμφωνία επετεύχθη με προσωπική παρέμβαση του Χίτλερ.
Η Βουλγαρική προπαγάνδα για το Μακεδονικό δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Πολύ σύντομα επεκτείνεται στις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία. Συγκροτούνται οργανώσεις στις χώρες αυτές, που λειτουργούν υπό την επιρροήν της Β.Μ.Ρ.Ο. Οι πιο σημαντικές από τις οργανώσεις αυτές, που στο σύνολο τους ονομάζονται «Μακεδονικαί Πολιτικαί Οργανώσεις», είναι: Μπόρις Σαράφωφ (Οχάϊο), Πατρίς (Ντιτρόιτ), Κοστούρ «Καστοριά» (Ινδιάνα), Ροντίνα (Ινδιάνα), Ντομιάν (Ινδιάνα), Αλέξανδρος ο Μέγας (Οχάιο), Οχρίντ «Αχρίδα» (Οχάϊο), Σολούν «Θεσσαλονίκη» (Οχάϊο), Νίκη (Τορόντο Καναδά), Τοντώρ Αλεξάντρωφ (Οχάϊο). Πρώτα μέλη των οργανώσεων αυτών ήσαν οι εγκληματίσαντες κατά την επανάστση του 1902 - 1903 (επανάσταση του Ίλιντεν), καθώς και μέλη των Κομιτάτων, που κατέφυγαν στις Η.Π. Α., για να αποφύγουν τις διώξεις των Τούρκων. Οι τοπικές αυτές οργανώσεις συνδέθηκαν μεταξύ των, πραγματοποιούσαν συνέδρια και εξέλεγαν Γραμματείαν ή Κεντρικήν Επιτροπήν, εις τας οποίας έδρα ήτο η Ινδιανάπολις των Η.Π.Α. Ίδρυσαν εκκλησίες,στις οποίες έδιδαν τον τίτλο Makedonobulgarian Orthodox Church. (Μετά την διαφοροποίηση της εξωτερικής πολιτικής της Βουλγαρίας , σε ότι αφορά το Μακεδονικό, οι οργανώσεις αυτές αδρανοποιήθηκαν). Στον Γιουγκοσλαβικό χώρο , κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, ο παρτιζάνος Τίτο (Γιόσηπ Μπρος), αφού επεβλήθη των εσωτερικών αντιπάλων του, κατέστη ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης. Το έτος 1948 αποστασιοποιείται από την Κόμινφορμ (διάδοχον της Κόμιντερν). Οι νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν τον υποχρεώνουν να στραφεί προς την Δύση και να προσεγγίσει την Ελλάδα. Το προηγούμενο όμως της εναντίον της Ελλάδος προπαγανδιστικής δράσεως και αι διεκδικήσεις της Γιουγκοσλαβίας, όπως η απαίτηση αναγνωρίσεως σλαβομακεδονικού έθνους και Μακεδονικού λαού, δεν ήτο δυνατόν να εγκαταλειφθούν εύκολα, ούτε το προσωπικό του γόητρο του επέτρεπε να αρνηθεί τους αδελφούς «Μακεδόνες του Αιγαίου». Αισθάνεται την ανάγκη , για εσωτερικούς λόγους, να στηρίξει το οικοδόμημα του «Μακεδονικού Κράτους» και να εμφανίζεται υπέρμαχος της «Σλαβομακεδονικής Υποθέσεως».
Και ενώ η κεντρική Γιουγκοσλαβική κυβέρνηση χωρεί προοδευτικά εις την επάνοδο στη πατροπαράδοτη φιλική πολιτική με την Ελλάδα, το κρατικό κατασκεύασμα (Ομόσπονδη Δημοκρατία) των Σκοπίων εμμένει στις επιδιώξεις του, την ενσωμάτωση δηλαδή της Ελληνικής Μακεδονίας.
Η ανθελληνική προπαγάνδα εντείνεται, από τα Σκόπια πλέον, καθ' όσον η κεντρική κυβέρνηση αποστασιοποιείται, εμφανώς τουλάχιστον.
Στο βιβλίο «Γεωγραφική Επιθεώρησις της Γιουγκοσλαβίας», το οποίο εξεδόθη το 1951 από τον Άνταμ Γιοβάνοβιτς, προς χρήση των μαθητών της Γ' τάξεως του Γυμνασίου, αναγράφεται: «Τα σύνορα έναντι της Ελλάδος αποτελούν καλήν φυσικήν μεθόριον, αλλά όχι και εθνικήν, καθ’ όσον υπό την Ελληνικών κυριαρχίαν παρέμεινε η Μακεδονία του Αιγαίου. Η περιφέρεια αυτή κείται μεταξύ του όρους ΙΙίνδου και του Νέστου, περιλαμβάνει δε τας πόλεις Θεσσαλονίκη, Έδεσα, Φλώρινα, Γιαννιτσά, Σέρρες, Δράμα και Καβάλα. Εκεί ζει αξιόλογος αριθμός Μακεδόνων, των οποίων η κατάστασις είναι ανυπόφορος». Η εθνική αυτή Γιουγκοσλαβική Γεωγραφία , πριν εκδοθεί ενεκρίθη από το Ομόσπονδο Υπουργείο Παιδείας (Απόφ.36923/18-11-1950).
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤ. ΣΑΜΠΑΝΗΣ
Στρατηγός ε.α.
Επίτιμος Υπαρχηγός της ΕΛ.ΑΣ.
Επιμέλεια ηλεκτρονικού συστήματος κυκλοφορίας άρθρου
Αντώνης Γρυπαίος
Διεθνολόγος-Αρθρογράφος
COMMENTS