Κρίνοντας από την Αργεντινή, ο χρόνος μέχρι τη χρεοκοπία θα ήταν μακρύς, όπως και οι διαπραγματεύσεις – ενώ θα προηγούνταν έλεγχοι κ...
Κρίνοντας από την Αργεντινή, ο χρόνος μέχρι τη χρεοκοπία θα ήταν μακρύς, όπως και οι διαπραγματεύσεις – ενώ θα προηγούνταν έλεγχοι κεφαλαίων, άδεια ΑΤΜ, πληρωμές με υποσχετικές, τραπεζικές επιθέσεις, κοινωνικές εξεγέρσεις και η απόδραση της κυβέρνησης
.
«Η ΕΚΤ δεν είναι ο Θεός της Ευρώπης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο της επέτρεψε μεν τις αμφιλεγόμενες αγορές ομολόγων των κρατών της Ευρωζώνης, μετά από αγωγή που κατέθεσε η Γερμανία εναντίον της, χρησιμοποίησε όμως την απόφαση του για να της επιβάλλει όρια – γεγονός που θεωρείται σωστό, αφού η δύναμη της ΕΕ είναι το Δίκαιο και όχι τα χρήματα, ούτε η δικτατορία του ισχυρότερου.Δεν είναι το ευρώ αυτό που κρατάει ενωμένη την Ευρώπη, αλλά η δύναμη του Δικαίου, το οποίο ενσαρκώνεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο – καθώς επίσης η πίστη στη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τους δικαστές, η ΕΚΤ είναι μεν ανεξάρτητη, αλλά όχι χωρίς περιορισμό, ανεξέλεγκτη – οπότε, εάν απελευθερωθεί από τα δεσμά του Δικαίου, τότε θα επέμβει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, χωρίς κάτι τέτοιο να εκφράζει κάποια απειλή.Με βάση τη συγκεκριμένη απόφαση, η Ευρωζώνη είναι πλέον οχυρωμένη απέναντι σε μία ελληνική χρεοκοπία – αφού η ΕΚΤ επιτρέπεται πλέον νόμιμα να επεμβαίνει στις αγορές ομολόγων, πιέζοντας τα επιτόκια δανεισμού προς τα κάτω, όπου χρειαστεί» (SZ).
.
Ανάλυση
Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε πως η Ελλάδα πρέπει να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εναντίον της Τρόικα και των μνημονίων, τα οποία ζημίωσαν τη χώρα μας κατά σχεδόν 1 τρις € – όπως έχουμε ήδη προτείνει, με μία ανάλογη ανάλυση μας. Με απλά λόγια, αφού το Δίκαιο είναι ο θεμέλιος λίθος της Ευρωζώνης, όπως κάποτε της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οφείλουμε να το χρησιμοποιήσουμε – όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα.
Περαιτέρω, σημειώνοντας πως η υπομονή που αναφέρουμε στον τίτλο είναι η ικανότητα να περιμένουμε ψύχραιμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ένα αποτέλεσμα ή μία εξέλιξη, χωρίς να ενοχλούμαστε, να αναστατωνόμαστε ή να ανησυχούμε, τα εξής:
«Οι Έλληνες επέλεξαν τη φτώχεια, ας τους αφήσουμε να πάρουν το δρόμο τους», σχολίασε ιταλός οικονομολόγος την περασμένη εβδομάδα, στους FT (πηγή). Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παρακάτω:
«Θα πρέπει να αναρωτηθούμε πραγματικά εάν είναι τόσο σημαντικό να κρατηθεί η Ελλάδα στην ΕΕ – ενώ το κριτήριο δεν πρέπει να είναι η προστασία των δανείων μας, αφού αυτά έχουν χαθεί είτε μας αρέσει, είτε όχι.
Δεν πρέπει να είναι ούτε οι ανησυχίες για το ευρώ, λόγω της πιθανής μετάδοσης της κρίσης – αφού, χάρη στις ενέργειες της ΕΚΤ, η νομισματική ένωση είναι σήμερα οχυρωμένη και αντέχει την έξοδο της Ελλάδας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν το ελληνικό πρόβλημα σαν να ήταν απλά ένα οικονομικό θέμα – αφού στοχεύει στην καρδιά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπου το ευρώ δεν μπορεί να είναι υποκατάστατο της περαιτέρω πολιτικής ένωσης.
Πράγματι, χωρίς την ενσωμάτωση αυτή (τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης), το ευρώ δεν μπορεί να επιβιώσει – ενώ σήμερα η Ελλάδα στέκεται εμπόδιο στο δρόμο της«.
Η απάντηση στον Ιταλό δόθηκε από έναν Ιρλανδό συνάδελφό μας, ο οποίος αναρωτήθηκε εάν αυτή είναι η θέση της Ιταλίας, απέναντι στη Γερμανία – έτσι όπως η γερμανική άποψη εκφράζεται από τον εθνικιστή οικονομολόγο του ινστιτούτου του Μονάχου (πηγή). Με αρκετά αναλυτικό τρόπο δε έγινε έμμεση αναφορά στις κυρίαρχες απόψεις των πολιτικών, καθώς επίσης των τεχνοκρατών της Ευρωζώνης, επηρεασμένες προφανώς από τον κ. Σόιμπλε (άρθρο), οι οποίες είναι σε γενικές γραμμές οι εξής:
(α) Η Ελλάδα, μέσω της αρνητικής στάσης της, είναι εξ ολοκλήρου ένοχη για όλα της τα προβλήματα.
(β) Εάν η Ευρωζώνη δεν εμποδιζόταν από την Ελλάδα, τότε η νομισματική ένωση θα άνθιζε – ενώ δεν θα είχε προκληθεί η ευρωπαϊκή κρίση χρέους (αν και ήταν αναπόφευκτη, λόγω της Γερμανίας και όχι της Ελλάδας – ανάλυση).
(γ) Δεν αναμένονται ιδιαίτερα μεγάλες αρνητικές εξελίξεις, εάν η Ελλάδα εγκαταλείψει την Ευρωζώνη – οπότε δεν υφίστανται λόγοι έντονης ανησυχίας.
.
Η δήθεν αρνητική στάση της Ελλάδας
Όσον αφορά τον πρώτο έωλο ισχυρισμό, η κοινή γνώμη έχει πεισθεί πως η Ελλάδα αρνείται ανέκαθεν την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων – οπότε αυτή είναι υπεύθυνη για την κατακόρυφη μείωση του ΑΕΠ της πάνω από 25%,η οποία παρομοιάζεται με τη Μεγάλη Ύφεση του 1930 στις Η.Π.Α. (ουσιαστικά το ΑΕΠ της Ελλάδας σήμερα, «εκκαθαρισμένο», είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο του έτους πριν από την είσοδο μας στην Ευρωζώνη – 2000).
Παρά το ότι όμως, κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι εξαιρετικά δύσκολο να μεταρρυθμίσει κανείς σε τέτοιοι βαθμό μία Δημοκρατία, η Ελλάδα δρομολόγησε πάρα πολλές αλλαγές, ενάντια στους ισχυρισμούς του Ιταλού και στις εντυπώσεις της κοινής γνώμης – όπως, για παράδειγμα, τις παρακάτω (πηγή: F&W):
(α) Ο αριθμός των εργαζομένων της, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, μειώθηκε κατά 25% περίπου ή 255.634 άτομα (907.351 – 651.717), μεταξύ των ετών 2009 και 2014 – κάτι που δεν έχει συμβεί σε καμία άλλη χώρα (γράφημα).
.
(Total public sector = Συνολικός αριθμός εργαζομένων στον δημόσιο τομέα, κατ’ έτος) – (πηγή: Ευρωπαϊκή Κομισιόν)
.
(β) Το δημοσιονομικό έλλειμμα του προϋπολογισμού (μετά από φόρους), από -15,6% το 2009 μειώθηκε ραγδαία, στο -2,5% το 2014. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τον Ιρλανδό οικονομολόγο, δεν έχει επιτευχθεί ποτέ στην παγκόσμια ιστορία – από καμία άλλη χώρα δηλαδή, σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
(γ) Πριν τις μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα είχε το χαμηλότερο μέσο όρο ηλικίας, όσον αφορά τη συνταξιοδότηση, σε ολόκληρη την Ευρώπη – σήμερα όμως ο μέσος όρος έχει αυξηθεί κατακόρυφα, θεωρούμενος πλέον από τους υψηλότερους.
(δ) Οι μέσοι μισθοί στην Ελλάδα, σε ωριαία βάση στον ιδιωτικό τομέα, έχουν μειωθεί μεταξύ των ετών 2007 και 2014, παρά το ότι ήταν χαμηλοί – όταν ακόμη και στις χώρες της κρίσης, όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, έχουν αυξηθεί (γράφημα).
.
.
Ουσιαστικά η Ελλάδα, με μοναδική εξαίρεση τη Λιθουανία και τη Λετονία, έχει πλέον τους χαμηλότερους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, σε ολόκληρη την Ευρώπη – παρά το κόστος ζωής, το οποίο έχει μειωθεί ελάχιστα, την τεράστια αύξηση των φόρων κοκ. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει και άλλες μεταρρυθμίσεις (ανάλυση) – αρκεί όμως να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, οι οποίες ασφαλώς δεν χαρακτηρίζουν μία οικονομία σε ύφεση.
Η πολιτική λιτότητας
Στον ίδιο πρώτο ισχυρισμό (αρνητική στάση της Ελλάδας), το κεντρικό ουσιαστικά σημείο της σύγκρουσης της κυβέρνησης με τους δανειστές, επομένως των δήθεν συνεχών αρνήσεων της, αφορά το πρωτογενές (προ φόρων) πλεόνασμα – αφού όλες οι υπόλοιπες «μεταρρυθμίσεις» έχουν στόχο να μειώσουν τις δαπάνες, για να διευκολύνουν την εξυπηρέτηση των δημοσίων χρεών (οι φόροι επίσης).
Σύμφωνα με το ισχύον πρόγραμμα, το οποίο συμφωνήθηκε με την προηγούμενη κυβέρνηση, η Ελλάδα όφειλε να έχει πρωτογενές πλεόνασμα 3% το 2015, καθώς επίσης 4,5% το 2016 – στόχος που έχει αναμορφωθεί στο 1% πλέον, λόγω της χειρότερης εξέλιξης των οικονομικών μεγεθών της χώρας, κυρίως επειδή έχουν καθυστερήσει υπερβολικά οι (εκβιαστικές) διαπραγματεύσεις.
Σύμφωνα τώρα με μία ανάλυση των FT (πηγή), για να μπορέσει η ελληνική κυβέρνηση να αυξήσει το πρωτογενές πλεόνασμα ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, όσο απαιτούν οι δανειστές, θα έπρεπε (απλοϊκά) να υιοθετήσει τα διπλά μέτρα, λόγω της πτώσης του ΑΕΠ που θα ακολουθούσε νομοτελειακά – ενώ, παρά το πρωτογενές πλεόνασμα, το δημόσιο χρέος θα αυξανόταν κατά περίπου 9% (λόγω των υπολοίπων τόκων, καθώς επίσης της μείωσης του ΑΕΠ).
Ως εκ τούτου, θα περίσσευαν μεν χρήματα για την εξυπηρέτηση των δανείων της χώρας, αλλά εις βάρος μίας ακόμη μεγαλύτερης ύφεσης – η οποία θα επιδείνωνε περισσότερο τη βιωσιμότητα του χρέους, όπως άλλωστε έχει συμβεί μέχρι σήμερα.
Όλα αυτά είναι ασφαλώς γνωστά στους συμμετέχοντες – οι οποίοι όμως προτιμούν να «στύψουν την Ελλάδα σαν λεμονόκουπα», παρά να αποδεχθούν την αναγκαιότητα της διαγραφής χρεών (ανάλυση).
.
Η ενοχή της Ελλάδας για την ευρωπαϊκή κρίση χρέους
Έχοντας αναφερθεί στο θέμα πάρα πολλές φορές, τελευταία στην ανάλυση μας «Το βρώμικο μυστικό», καθώς επίσης σε μία πολύ παλαιότερη (Ευρωπαϊκές ασυμμετρίες), θεωρούμε πως έχει τεκμηριωθεί χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ότι, η Ελλάδα δεν είναι σε καμία περίπτωση υπεύθυνη για την ευρωπαϊκή κρίση χρέους – αποτελώντας μόνο τη χώρα, λόγω της οποίας ήλθε στην επιφάνεια, πριν είναι ακόμη πολύ αργά για το κοινό νόμισμα.
Η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας, σχετικά με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία, επίσης όμως η Ολλανδία και η Φιλανδία είναι απλά και μόνο το ότι, στην πατρίδα μας υπερχρεώθηκε ο δημόσιος τομέας – ενώ στα άλλα κράτη ο ιδιωτικός. Το πρόβλημα της Ευρωζώνης λοιπόν δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η Γερμανία (ανάλυση) και τα τεράστια πλεονάσματα της – τα οποία κατάφερε να επιτύχει εις βάρος των άλλων, με συνεργό κυριολεκτικά την ΕΚΤ.
Όσον αφορά την επίλυση της κρίσης, η μοναδική δυνατότητα είναι η δημιουργία των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» (τραπεζική, δημοσιονομική και πολιτική ένωση, όπως οι Η.Π.Α.) – διαφορετικά η επιστροφή όλων των χωρών μαζί στην αφετηρία (ανάλυση).
.
Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη
Σύμφωνα τώρα με την τρίτη κυρίαρχη άποψη της κοινής γνώμης, εάν η Ελλάδα εγκατέλειπε την Ευρωζώνη, τότε το μέλλον του κοινού νομίσματος θα ήταν πολύ καλύτερο – ενώ η νομισματική ένωση είναι οχυρωμένη απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Έχοντας ήδη αναφερθεί στο κατά πόσο θα ήταν πράγματι ανώδυνη τυχόν έξοδος της Ελλάδας από οικονομικής πλευράς (ανάλυση), αυτό που σίγουρα θα προβληματίσει την ένωση είναι το ότι, δεν θα μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως μία «αμετάκλητη κοινότητα».
Από εκείνη τη στιγμή και μετά λοιπόν, όλα τα καινούργια προβλήματα που θα είχε η κάθε επί μέρους χώρα, καθώς επίσης τυχόν οξύνσεις προηγουμένων, θα αντιμετωπίζονταν με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο – αφού δεν θα μπορούσε πλέον να αποκλεισθεί μία ανάλογη με την Ελλάδα έξοδος ενός κράτους, όταν θα ήταν αντιμέτωπο με δυσκολίες.
Το γεγονός αυτό θα εκφραζόταν με υψηλότερα επιτόκια δανεισμού (αποδόσεις ομολόγων) εκ μέρους των χρηματαγορών, τα οποία θα ενέτειναν τις ήδη υπάρχουσες φυγόκεντρες ευρωπαϊκές ασυμμετρίες – με αποτέλεσμα την κλιμάκωση των κινδύνων δημιουργίας καθοδικών σπειροειδών κύκλων, οι οποίοι συνήθως οδηγούν τα κράτη στη χρεοκοπία.
Με δεδομένο δε το ότι, σε μία νομισματική ζώνη με δημόσιο χρέος της τάξης των 9,62 τρις € (πηγή), η αύξηση των επιτοκίων κατά 1% θα κόστιζε ετήσια σχεδόν 100 δις €, κατανοεί κανείς τους κινδύνους από την επί πλέον επιβάρυνση – όπως επίσης το πόσο θα ωφελούνταν οι τοκογλυφικές αγορές. Ως εκ τούτου, οι πιθανότητες διάλυσης της Ευρωζώνης θα αυξανόταν κατακόρυφα - πολύ περισσότερο εάν όλα τα παραπάνω λειτουργούσαν ως μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Εκτός των οικονομικών κινδύνων όμως, θα αυξάνονταν επίσης οι πολιτικοί, αφού η ευρωπαϊκή ενοποίηση θα αποδεικνυόταν ως μία ανατρέψιμη διαδικασία – ένα μήνυμα που θα αντιλαμβάνονταν ως τέτοιο τα κόμματα στις διάφορες χώρες της Ευρωζώνης, εν πρώτοις αυτά που τοποθετούνται εναντίον της νομισματικής ένωσης, κλιμακώνοντας τις αντιδράσεις τους.
Η προθυμία τώρα να παραμείνουν όλες οι χώρες μαζί ενωμένες, όταν θα συμβεί μία νέα κρίση στο μέλλον, η οποία ασφαλώς θα συμβεί, θα είναι πολύ πιο μικρή, από ότι σήμερα – ενώ δεν πρέπει να υποτιμάει κανείς τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν από την Ελλάδα, παρά το ότι είμαστε σίγουροι πως η χώρα μας θα πλήρωνε πάρα πολύ ακριβά τυχόν προσπάθεια της να αλλάξει γεωπολιτικό στρατόπεδο (Ρωσία κλπ.).
.
Επίλογος
Είμαστε σίγουροι πως τυχόν έξοδος τις Ελλάδας θα είχε σοβαρότατες συνέπειες για την ίδια, για την Ευρωζώνη, καθώς επίσης για ολόκληρο τον πλανήτη. Θεωρούμε λοιπόν πως εάν η τρόικα μας έδειχνε ένα σχέδιο, με το οποίο θα μπορούσαμε να εξυπηρετούμε το δημόσιο χρέος μας, χωρίς να καταστραφεί εντελώς η χώρα, τότε η κυβέρνηση θα έπρεπε να συμφωνήσει αμέσως, χωρίς δεύτερη σκέψη – επειδή η χρεοκοπία είναι μία πολύ επώδυνη κατάσταση, η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν πρέπει να θεωρηθεί ανατρέψιμη ενώ, παρά τις τεράστιες ευθύνες των μνημονίων για τη σημερινή μας θέση, οι «μακράν μεγαλύτερες» ευθύνες είναι δικές μας.
Όταν όμως η τρόικα απαιτεί νέα μέτρα, ειδικά στον τομέα της φορολογίας, τα οποία οδηγούν νομοτελειακά σε έναν αργό, οδυνηρό θάνατο, έτσι ώστε να έχουν το χρόνο να λεηλατήσουν οι εντολείς της τόσο την ιδιωτική, όσο και τη δημόσια περιουσία, όπως έχει συμβεί σε τόσες άλλες χώρες του «τρίτου κόσμου» στο παρελθόν, τότε δεν υπάρχει δυστυχώς καμία επιλογή.
Εύλογα λοιπόν η κυβέρνηση, είτε τη συμπαθούμε, είτε όχι, δεν είναι πρόθυμη να υπογράψει καμία τέτοια συμφωνία, εάν δεν συμπεριλαμβάνει τον περιορισμό του δημοσίου χρέους σε ένα βιώσιμο ύψος - κάτι που δικαιούται η χώρα, αφού δεν είναι αυτή υπεύθυνη, μετά το 2010, για την απίστευτη καταστροφή που της προκάλεσαν τα λανθασμένα μνημόνια, οι εσφαλμένοι συντελεστές του ΔΝΤ, οι συνεχείς λάθος προβλέψεις της τρόικας, οι επιθέσεις του γερμανού υπουργού οικονομικών και όλα τα υπόλοιπα.
Αυτό δεν σημαίνει πως η ελληνική κυβέρνηση δεν κάνει τεράστια λάθη, έχοντας επί πλέον αρκετά εγγενή ελαττώματα – όπως το άνοιγμα της ΕΡΤ εν μέσω των διαπραγματεύσεων, η συμπεριφορά ορισμένων στελεχών της απέναντι στους Ευρωπαίους, η οποία αναδεικνύει τη «μη συμβατότητα» της με το ευρωπαϊκό σύστημα, η εμμονή της στον κρατισμό κοκ. Δεν μπορεί όμως να καταδικαστεί ένας ολόκληρος λαός, επειδή ανέκαθεν η πολιτική ηγεσία του «βρίθει» σφαλμάτων και παραλείψεων – παραπλανώντας τον συνεχώς με σκόπιμα ψεύτικες προεκλογικές υποσχέσεις.
Πάντως, στη χειρότερη των περιπτώσεων και κρίνοντας από την Αργεντινή, όπου μέχρι στιγμής ακολουθούμε πιστά (by the Book) τα ίχνη της (άρθρο), ο χρόνος μέχρι την επίσημη χρεοκοπία θα ήταν μακρύς, καθώς επίσης οι διαπραγματεύσεις – ενώ θα προηγούνταν οι έλεγχοι στη διακίνηση των κεφαλαίων, οι πληρωμές του δημοσίου με υποσχετικές (IOY), μία μορφή παράλληλου νομίσματος δηλαδή, τα προβλήματα στα ΑΤΜ, οι τραπεζικές επιθέσεις, οι κοινωνικές εξεγέρσεις και, τέλος, η απόδραση της κυβέρνησης.
Ολοκληρώνοντας, απαιτείται ψυχραιμία και υπομονή, αφού οτιδήποτε και να συμβεί, δεν θα είναι συνώνυμο με το τέλος του κόσμου – ειδικά για έναν λαό σαν το δικό μας, ο οποίος βρίσκεται σε αυτή τη χώρα για πολλές χιλιετίες, κατορθώνοντας πάντοτε να επιβιώνει, με οποιοδήποτε νόμισμα, παρά τις όποιες αρνητικές συνθήκες και αντιξοότητες. Άλλωστε, οι πιθανότητες να κερδίσει η Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις αυτά που πράγματι δικαιούται, εάν η κυβέρνηση παραμείνει ψύχραιμη, σταθερή και ορθολογική, είναι πάνω από 70% – οπότε δεν πρέπει να τρομοκρατείται κανένας Έλληνας.
.
Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις σε όλες τις πόλεις της Γερμανίας. Έχει εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 2.500 αναλύσεις σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, με κέντρο βάρους την εθνική και διεθνή μακροοικονομία, καθώς επίσης το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
( e-mail: viliardos@analyst.gr )
COMMENTS