Η ζωή υπάρχει χάρη στο νερό. Το νερό και το οξυγόνο είναι που καθιστούν δυνατή την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη μας, διαφοροποιώντας τον από...
Η ζωή υπάρχει χάρη στο νερό. Το νερό και το οξυγόνο είναι που καθιστούν δυνατή την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη μας, διαφοροποιώντας τον από τους υπολοίπους. Εκατομμύρια είναι και τα είδη ζωής που ζουν εντός του νερού και της θάλασσας, ασχέτως από το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει ήδη εξοντώσει μεγάλο μέρος αυτών.
ΤΗΣ ΜΑΤΙΝΑΣ ΜΑΝΤΑ
Γεννάται όμως ένα ερώτημα: Ποια είναι η πραγματική σχέση του ανθρώπου με το νερό; Είναι εντελώς αποστασιοποιημένος από τη θάλασσα και έχει μάθει απλώς να την εξουσιάζει ή στην πραγματικότητα προήλθε (κι αυτός) από εκείνη; Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις μυθολογικές γυναίκες των βυθών (πασίγνωστες ως γοργόνες), που τόσο έχουν απασχολήσει τους θρύλους του κόσμου;
Η μορφή της γοργόνας αποτελεί ένα πανάρχαιο μοτίβο. Μύθοι για γοργόνες και παρεμφερή πλάσματα υπάρχουν από την αρχαιότητα σχεδόν σε όλους τους λαούς του κόσμου. Αυτό, αν μη τι άλλο, αποδεικνύει ότι α) είτε το ανθρώπινο ασυνείδητο έχει κάποια πολύ έντονα αρχέτυπα είτε β) ενυπάρχει μια αλήθεια πίσω από τον μύθο. Ή -γιατί όχι; - και τα δυο. Η πίστη στην ύπαρξη αυτών των πλασμάτων συναντάται από τους αρχαίους καιρούς στη βαβυλωνιακή, στη σημιτική και στην ελληνική μυθολογία, ακόμα και στην αιγυπτιακή. Σύμφωνα με έναν αρχαίο αιγυπτιακό θρύλο (και μια σπάνια γκραβούρα του 17ου αιώνα), μια γοργόνα αναδύθηκε από τον Νείλο. Στη συγκεκριμένη γκραβούρα απεικονίζεται με το σύντροφό της. Τα δυο ανθρωποειδή έχουν από τη μέση και κάτω ουρά ψαριού, αλλά και πόδια σαν της πάπιας (!), κάτι που είναι μοναδικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στα μυθολογικά πλάσματα του νερού. Αν και η γοργόνα είναι κυρίως διαδεδομένη ως ψάρι-γυναίκα, εντούτοις οι πρώτες παραστάσεις που έχουμε δεν παρουσιάζουν γυναίκα, αλλά αρσενικό: Πρόκειται για τον Οάννες (ελλ: Ωάννης), τον σουμεριακό θεό ο οποίος λατρευόταν το 5.000 π.Χ. Θεωρούταν αγαθή θεότητα, παρά την τρομακτικότητα της εμφάνισής του και λέγεται ότι βγήκε από τη θάλασσα με σκοπό να διδάξει τους ανθρώπους. Αντιθέτως η σύντροφός του, η Αταργάτις (γνωστή στα ελληνικά ως «Δερκετώ») αντιπροσώπευε τις σκοτεινές δυνάμεις της θάλασσας και της θηλυκής δύναμης. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η Αταργάτις αποτέλεσε τη «βάση» για τον σύγχρονο μύθο της γοργόνας που όλοι γνωρίζουμε. Κόρη των δύο προαναφερθέντων λέγεται ότι ήταν η ξακουστή βασίλισσα της Βαβυλώνας, η Σεμίραμις.
Αγρια μάτια, τεράστια δόντια
Οσον αφορά τον ελλαδικό χώρο, η γοργόνα δεν είχε καμία σχέση με αυτό που γνωρίζουμε σήμερα: οι γοργόνες στην αρχαιοελληνική μυθολογία ήταν τρεις: η Σθενώ, η Ευρυάλη και η Γοργώ ή συνηθέστερα Μέδουσα. Πρόκειται για φτερωτά τέρατα με άγρια μάτια, τεράστια δόντια, πεταχτή γλώσσα, χάλκινα χέρια και λέπια φιδιού. Το όνομα Σθενώ θα πει ουσιαστικά «δύναμη» (σθένος= δύναμη), ωστόσο η γοργόνα Σθενώ αντιπροσωπεύει την κοινωνική αχρειότητα και τη διαστροφή. Η αδελφή της η Ευρυάλη (Ευρυάλη= ευρύς γιαλός) εκπροσωπεί τον πόθο και τη σεξουαλική λαγνεία, ενώ η πασίγνωστη Γοργώ τη λανθασμένη πορεία της πνευματικότητας. Το όνομά της δεν είναι τυχαίο (Γοργώ= άγριο βλέμμα), αφού έστω και μια ματιά στο φιδίσιο κεφάλι της αρκούσε για να μετατρέψει τον άνθρωπο που τόλμησε να την κοιτάξει σε άψυχο απολίθωμα. Ο μόνος που βγήκε νικητής απέναντί της ήταν ο Περσέας, ο οποίος κατόρθωσε να την αποκεφαλίσει, ύστερα από εντολή του βασιλιά Πολυδέκτη. Ομως, η ελληνική μυθολογία πιθανόν να έχει αδικήσει τη γοργόνα Μέδουσα: Οταν η Γοργώ βιάστηκε από τον Ποσειδώνα στον ναό της Αθηνάς, η εξοργισμένη θεά την καταράστηκε και τη μεταμόρφωσε σ' ένα φιδίσιο πλάσμα. Και οι αδελφές της είχαν παρεμφερή εμφάνιση. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές του μύθου, η Μέδουσα (= πανούργα) συνευρέθηκε με τη θέλησή της στον ναό με τον θεό εραστή της, ενώ υπάρχει και εκδοχή που θέλει τον Ποσειδώνα -όχι την Αθηνά- να μετέτρεψε αυτήν και τις αδελφές της σε φριχτά πλάσματα, αφού η πανέμορφη γυναίκα που ποθούσε (δηλαδή η Μέδουσα) τον απέρριψε περιφρονητικά. Ωστόσο, αν και είχε φριχτή εμφάνιση, το πρόσωπο της Μέδουσας παρέμεινε όμορφο και ίσως τελικά αυτό να ήταν το πιο φρικτό απ' όλα: η φρίκη «παντρεύεται» με την ομορφιά και όποιος την αντικρίζει χάνεται.
Οταν αποκεφαλίστηκε από τον Περσέα, από το αίμα της γεννήθηκε το φτερωτό άλογο Πήγασος και το κεφάλι της ονομάστηκε «γοργόνειο». Λέγεται ότι ο Περσέας χάρισε το φιδίσιο κεφάλι στην Αθηνά, που το καρφίτσωσε στο στήθος της (σε άλλες εκδοχές το ενσωμάτωσε στην ασπίδα της).
Η Μέδουσα ήταν θνητή γυναίκα, εν αντιθέσει με τις αδελφές της Σθενώ και Ευρυάλη που ήταν αθάνατες. Ζούσαν πέρα από τον Ωκεανό, στην άκρη της Γης, κοντά στα βασίλεια της Νύχτας.
Αλλες γοργόνες της ελληνικής μυθολογίας ήταν οι Ωκεανίδες, οι 300 κόρες του Ωκεανού και της Τηθύος και πιο μετά απ' αυτές ήταν οι Νηρηίδες. Οι Νηρηίδες ήταν οι 50 κόρες του Νηρέα, ζούσαν στη θάλασσα και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής εποχής ταυτίζονταν εντελώς με τις γοργόνες όπως τις ξέρουμε σήμερα. Από τη λέξη «νηρηίς» προέρχεται και η ετυμολογία της λέξης «νεράιδα». Και η νεράιδα είναι συνυφασμένη με το υγρό στοιχείο – τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο. Και η λέξη «νεράιδα» και η λέξη «νηρηίδα» ανάγονται στον όρο nerti, που θα πει «βυθίζω». Πράγματι οι νηρηίδες - γοργόνες βυθίζονται στο χάος της θάλασσας, ενώ οι νεράιδες «βυθίζονται» (σβήνουν δηλαδή) ανάμεσα στα πέπλα των πραγματικοτήτων. Εμφανής είναι επίσης και η σχέση των δυο λέξεων με τη λέξη «νερό».
Τέλος, περίοπτη θέση στην αρχαιοελληνική μυθολογία κατέχουν και οι Σειρήνες, οι γυναίκες-πουλιά απ' τις οποίες γλίτωσε ο Οδυσσέας, σύμφωνα με το ομηρικό έπος. Ωστόσο εδώ υπάρχει μια λεπτομέρεια που θα πρέπει να προσέξουμε: οι συγκεκριμένες Σειρήνες δεν ταυτίζονται με τις ψαρόμορφες καλλονές που ξέρουμε, παρόλο που είχαν πολλά κοινά στοιχεία μ' αυτές (υπέροχη φωνή, ολέθρια ομορφιά, θαλασσινή κατοικία κλπ.). Ομως, η λέξη «σειρήνα» χρησιμοποιείται εξίσου και για τα πλάσματα που είναι γνωστά ως γοργόνες. Οχι άδικα, δεδομένου ότι τα παλιά χρόνια η λέξη «γοργόνα» δεν υπήρχε. Σύμφωνα με τον Jean-Paul Clebert, αυτό που εμείς σήμερα ονομάζουμε «γοργόνες» οι παλαιοί το ονόμαζαν «σειρήνες», οι οποίες διαχωρίζονταν σε γυναίκες-ψάρια και γυναίκες-πουλιά (mystery τ.84) Μετά την «Οδύσσεια», οι γοργόνες τείνουν να συνταυτιστούν με τις σειρήνες, αν και η λέξη είναι η ίδια και για τα δύο πλάσματα, οι διαφορές τους είναι σημαντικές. Σχετικά με τον αριθμό των Σειρήνων (ενν. γυναίκες-πουλιά), οι απόψεις ποικίλλουν: Αλλοι λένε ότι είναι δύο, άλλοι τρεις και άλλοι τέσσερις. Ο μόνος που ξεπέρασε τις Σειρήνες στο τραγούδι ήταν ο Ορφέας, με αποτέλεσμα αυτές να ριχτούν από τη ζήλια τους στα βράχια και να σκοτωθούν.
Αλλα γοργονοειδή της ελληνικής μυθολογίας είναι επίσης οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης, οι Τελχίνες, που είχαν κεφάλι σκύλου και πτερύγια στα χέρια. Μεγάλωσαν κοντά στον Ποσειδώνα –μάλιστα είχαν σφυρηλατήσει και την τρίαινά του- όμως εξοντώθηκαν από τον Δία λόγω του ότι οι κακές καιρικές συνθήκες που προκαλούσαν ευθύνονταν για πολλές ζημιές.
Η γοργόνα όμως απαντάται και σε πολλές άλλες μυθολογίες. Οι Σκανδιναβοί πίστευαν ότι η θάλασσα ήταν κατοικία του Oegir και του Ran. Οι Εσκιμώοι πίστευαν ότι στον βυθό της θάλασσας κατοικούσαν πνεύματα που έδεναν τα σώματα των πνιγμένων με σκοινί.
Στη Νέα Ζηλανδία η φυλή των Μαορί πιστεύει ότι ο πνιγμός πολλών ναυτικών οφείλεται σ' ένα δαίμονα ονόματι Tangaroa, που εξορίστηκε στον βυθό της θάλασσας από το Καλό. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι στην κέλτικη παράδοση εκτός από τις «κλασικές» γοργόνες συναντάμε και γοργόνες-γίγαντες! Πριν από χίλια χρόνια ξεβράστηκε στις ακτές της Ιρλανδίας ένα τέτοιο πλάσμα. Κάθε δάχτυλό του είχε μήκος πάνω από δυο μέτρα, ενώ το συνολικό μήκος του σώματός του ξεπερνούσε τα πενήντα μέτρα!
Η ευρωπαϊκή και η βυζαντινή παράδοση
Στην ευρωπαϊκή παράδοση οι γοργόνες δεν ζουν μονάχα στη θάλασσα, αλλά και σε ποτάμια και λίμνες. Μια τέτοια λένε πως είχε παντρευτεί ο κόμης Ζίγκφριντ, ιδρυτής του Λουξεμβούργου. Ερωτεύτηκε παράφορα το πλάσμα χωρίς να ξέρει όμως τι είναι στην πραγματικότητα. Η γοργόνα δέχτηκε να τον παντρευτεί, υπό την προϋπόθεση ότι μια φορά τον μήνα θα την αφήνει μόνη ένα βράδυ να πάει κάπου. Ο κόμης δέχτηκε, μετά από χρόνια όμως ακολούθησε τη γυναίκα του, θέλοντας να μάθει πού πηγαίνει και τι κάνει. Οταν διαπίστωσε ιδίοις όμμασιν ότι η σύζυγός του ήταν γοργόνα, εκείνη έφυγε και δεν ξαναγύρισε ποτέ.
Το αλλόκοτο ζευγάρωμα μεταξύ γοργόνας και κοινού θνητού ή θνητής είναι αρκετά γνωστό. Παρόλο που αυτά τα πλάσματα της θάλασσας είναι κακόφημα και θεωρείται ότι πνίγουν τους άντρες, υπάρχουν και οι θρύλοι που θέλουν γοργόνες κι ανθρώπους να ζευγαρώνουν κανονικά, και μάλιστα να δημιουργούν και οικογένεια. Σε πολλές περιπτώσεις όμως ο/η θαλασσινός σύντροφος έχει εγκαταλείψει το ταίρι του για να επιστρέψει ξανά στα σκοτεινά βάθη της θάλασσας. Υπάρχει επίσης και η αντίληψη που θέλει γυναίκες να μεταμορφώθηκαν σε γοργόνες κατόπιν έντονης ερωτικής απογοήτευσης και απόπειρας αυτοκτονίας.
Πασίγνωστη είναι η γερμανική ιστορία της Λορελάι, η οποία μην αντέχοντας τον ερωτικό πόνο, ρίχτηκε στα νερά της θάλασσας και μεταμορφώθηκε σε γοργόνα. Αυτή ίσως και να είναι μια πιθανή εξήγηση για το γεγονός ότι οι γυναίκες του βυθού πνίγουν τους άντρες, ο ερωτικός πόνος και η προδοσία που ζητούν εκδίκηση.
Στη βυζαντινή περίοδο η γοργόνα ταυτίζεται με την αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οταν ο μεγάλος στρατηγός θέλησε να λουστεί με το αθάνατο νερό, η αδερφή του (πολλοί λένε ότι το όνομά της ήταν το ίδιο με αυτό της μεγάλης ελληνικής πόλης, Θεσσαλονίκη) κατά λάθος το έχυσε, στερώντας έτσι από τον αδελφό της την αθανασία. Ο Αλέξανδρος τότε την καταράστηκε να γίνει από τη μέση και κάτω ψάρι και να γυρνά αιώνια στις θάλασσες. Η αδελφή του δεν του κράτησε κακία κι έκτοτε ρωτάει τα καράβια αν ζει ο αδελφός της. Ο πνιγμός είναι βέβαιος για όποιον της απαντήσει ότι πέθανε.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή που διασώζεται από τον μεγάλο μας λαογράφο Νικόλαο Πολίτη, ο Αλέξανδρος δεν είχε μια, αλλά τρεις αδελφές, που μάλιστα του πήραν το αθάνατο νερό εσκεμμένα προκειμένου να του κλέψουν την αθανασία. Οταν το ήπιαν, σηκώθηκαν στον αέρα και έγιναν νεράιδες. Ενώ μια άλλη ιστορία θέλει τη γοργόνα των βυζαντινών χρόνων να είναι αδελφή του Μέγα Κωνσταντίνου, ο οποίος την έπνιξε (είναι ιστορικά αληθές ότι η συγκεκριμένη προσωπικότητα ξέκανε με τον χειρότερο τρόπο πολλά μέλη της οικογένειάς του). Μετά τον πνιγμό της, έγινε ένα με το νερό της θάλασσας.
Ο Πολίτης μάς παρουσιάζει κι έναν άλλον μύθο (σχεδόν ολόιδιο με την αντίστοιχη σκηνή της «Οδύσσειας»), στον οποίο ο Μέγας Κων/νος σκοτώνει τη γοργόνα, που με το μαγευτικό της τραγούδι σαγηνεύει και στη συνέχεια πνίγει τους ναυτικούς. Οι τελευταίοι τρελαίνονται όταν ακούνε τη φωνή της και ποθούν να ζευγαρώσουν μαζί της. Προκειμένου να αποφύγουν το θανάσιμο άκουσμα, έβαζαν βαμβάκι στα αυτιά τους και έδεναν τον καπετάνιο τους στο κατάρτι.
Πιθανές εξηγήσεις
Το πού τελειώνει ο μύθος και που αρχίζει η πραγματικότητα είναι κάτι που με δυσκολία μπορεί να προσδιοριστεί. Πέρα από τις απάτες που εσκεμμένα έχουν λάβει τόπο με σκοπό κάποιοι επιτήδειοι να προκαλέσουν την προσοχή του κόσμου (όπως έγινε και με την περίπτωση του τέρατος της λίμνης Λοχ Νες και με πάμπολλες παρεμφερείς περιπτώσεις), έχουν προταθεί και κάποιες εξηγήσεις που προσπαθούν (επιτυχώς;) να δικαιολογήσουν τη θαλασσινή οπτασία της γοργόνας.
Υπάρχει η άποψη λοιπόν ότι αυτό που αντίκριζαν οι θαλασσινοί είναι κάποια ζώα, όπως οι θαλάσσιες αγελάδες. Μοιάζουν με κητοειδή, ειδικά με φώκιες και κύρια γένη τους είναι η αλικόρη και ο μανάτος. Το ότι κάποιοι τις πέρασαν ενδεχομένως για σειρήνες οφείλεται στο ότι το πρόσωπό τους μοιάζει κάπως ανθρώπινο, τα μπροστινά τους πτερύγια θυμίζουν χέρια (!) και το κυριότερο έχουν ευδιάκριτο στήθος που θυμίζει πολύ το γυναικείο. Οταν θηλάζουν τα μικρά τους «κάθονται» και στρίβουν το σώμα, με αποτέλεσμα η όλη εικόνα να θυμίζει, ειδικά υπό προϋποθέσεις, όπως π.χ τρικυμία, ομίχλη ή ένα παιχνίδισμα του φωτός, μια γυναίκα του βυθού. Κατά την ταπεινή μου άποψη βέβαια, είναι κάπως δύσκολο να μπερδέψεις μια γυναίκα με ένα κητοειδές. Οπως και να 'χει όμως, δεν είναι τυχαίο ότι αυτά τα ζώα έχουν και την ονομασία «σειρήνια».
Πιθανότατη ερμηνεία είναι επίσης ότι η γοργόνα αποτέλεσε ουσιαστικά μια εκτόνωση της ερωτικής επιθυμίας των ναυτικών, οι οποίοι αρμένιζαν χρόνια στις θάλασσες μακριά από το γυναικείο σώμα. Η σεξουαλική τους πείνα δημιούργησε τη γυναίκα της θάλασσας, στην οποία ενσαρκώθηκαν οι λάγνες φαντασιώσεις τους. Τέλος, δεν είναι απίθανο να δημιουργήθηκε η γοργόνα από ταλαιπωρημένους νους και βασανισμένες καρδιές, οι οποίες ενώ παράδερναν στα άγρια κύματα ή βασανίζονταν από ασθένειες ή άλλες περιπέτειες που αναπόφευκτα επιφυλάσσει η θάλασσα, αναζητούσαν έναν μαγικό προστάτη που έστω και την έσχατη στιγμή θα τους σώσει από το θάνατο.
Σατανικές πλανεύτρες ή προστάτιδες των ναυτικών;
Ποια είναι όμως η αληθινή φύση της γοργόνας; Σαφώς και έχουν τη φήμη της επικίνδυνης ξελογιάστρας που δελεάζει τα αρσενικά με υποσχέσεις απαγορευμένων ηδονών, με τελικό σκοπό είτε να τους πνίξουν είτε να τους καταβροχθίσουν είτε να τους κρατήσουν φυλακισμένους για πάντα στα βάθη της θάλασσας. Σ' αυτό συντέλεσε, όπως είπαμε, και η διάδοση της νέας θρησκείας του Χριστιανισμού. Δεν ήταν όμως μόνο αυτό που δημιούργησε την αρνητική εικόνα της γοργόνας στις αντιλήψεις των ανθρώπων.
Παλιότερα δεν είχε καν όμορφη εμφάνιση και κυριαρχούσε η αντίληψη ότι ήταν ένα τρομακτικό τέρας. Την περίοδο των ανακαλύψεων, όταν τα ιστιοφόρα όργωναν τις θάλασσες, απέκτησαν στη συνείδηση των ναυτικών την εικόνα της εντυπωσιακής γυναίκας, που μοναδικό της κίνητρο είναι να παρασύρει σ' έναν υγρό τάφο. Είναι ρηχές και ματαιόδοξες, αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σε πολλές παραστάσεις κρατάνε καθρέφτη και χτένα (τα οποία πιθανόν έχουν αποκτήσει από ευρήματα ναυαγίων του βυθού).
Ο καθρέφτης έχει επικρατήσει γενικά ως σύμβολο της ματαιοδοξίας και της ωραιοπάθειας - θυμηθείτε τον Νάρκισσο από την ελληνική μυθολογία που ερωτεύτηκε το ίδιο του το είδωλο. Η χτένα επίσης υποδηλώνει και τη σεξουαλικότητα της γοργόνας. Ας μην ξεχνάμε ότι η αρχαιοελληνική λέξη «κτεις» σημαίνει «χτένα», αλλά είναι και τα γεννητικά όργανα της γυναίκας.
Η αρνητική εικόνα αλλάζει μετά το παραμύθι του Αντερσεν στο οποίο μια γοργόνα ερωτεύεται και σώζει ένα ναυτικό. Σαφώς ένα παραμύθι δεν αποτελεί από μόνο του στοιχείο, ωστόσο πλήθος είναι και οι θρύλοι που θέλουν τη γοργόνα ως ένα καλοσυνάτο και φιλεύσπλαχνο πλάσμα. Μια ιστορία λέει πως μια γοργόνα έταξε πολλά σ' έναν ψαρά, εάν εκείνος ζήσει για τρία χρόνια μαζί της. Εκείνος δέχτηκε, η μάνα του όμως δεν άντεχε τον πόνο του αποχωρισμού. Κάθε μέρα τραγουδούσε δίπλα στη θάλασσα και τελικά η γοργόνα τη λυπήθηκε και της επέστρεψε τον γιο της. Αλλη διήγηση μάς λέει ότι ένας ιππότης κάποτε έπιασε μια γοργόνα, αλλά συγκινημένος από τα παρακάλια και το κλάμα της, την άφησε ελεύθερη.
Σε ανταπόδοση η γοργόνα τού έσωσε ύστερα από χρόνια τη ζωή, όταν το πλοίο του ναυάγησε. Η γοργόνα ως σωτήρας των ναυτικών (αγγλ.: shipsaver) είναι επίσης χαραγμένη στη μνήμη των ναυτικών και αντικαθιστά το υποχθόνιο πλάσμα που πιστεύεται ότι είναι.
Και παρόλο που λέγεται ότι αναζητούν να παγιδεύσουν μια ανθρώπινη ψυχή, πολλές φορές γίνεται το αντίθετο και παγιδεύονται αυτές ηθικά και συναισθηματικά από το θνητό ον. Ετσι, αν ο άνθρωπος φερθεί με γενναιοδωρία και χαρίσει στη γοργόνα την ελευθερία της, εκείνη θα δείξει με πολλούς τρόπους την ευγνωμοσύνη της.
Στην τελική, ας μην ξεχνάμε ότι οι γοργόνες είναι κατά το ήμισυ άνθρωποι. Υπάρχουν και κακοί και καλοί άνθρωποι σ' αυτόν τον κόσμο.
Ασφαλώς σε μεγάλο βαθμό κυριαρχεί η σκοτεινή όψη του ανθρώπου, όμως υπάρχουν και λαμπρές εξαιρέσεις καλοσύνης και γενναιοδωρίας.
Οπως και οι περιπτώσεις όπου γίνεται κακό ή καλό από πλήρη άγνοια. Το πιθανότερο είναι να συμβαίνει κάτι τέτοιο και με τις γοργόνες. Και θα ήταν λογικό, αφού το DNA τους είναι σε μεγάλο ποσοστό ανθρώπινο.
Στα άδυτα του ασυνείδητου
Η εικόνα της γοργόνας δημιουργήθηκε από τον μοναχικό άνθρωπο που ζει χρόνια απομονωμένος, γεμάτος σεξουαλικό πόθο, όπως ο ναυτικός στη θάλασσα. Είναι το πλάσμα της σεξουαλικότητας και της μελαγχολίας που ακολουθεί τη συνουσία. Πρόκειται για ένα ακόμη αρχαίο μοτίβο, από το οποίο μόλις και με το ζόρι έχουμε καταφέρει να απεμπλακούμε στις μέρες μας. Οι εραστές του ασυνείδητου θα βρουν χίλιους συμβολισμούς στο γλυκό πρόσωπο της γοργόνας και όχι άδικα, αφού κατά κάποιο τρόπο μάς συνδέει μ' ένα αρχαίο κομμάτι του εαυτού μας.
Στο συλλογικό ασυνείδητο η γοργόνα αντιπροσωπεύει γενικά ενστικτώδεις –καμιά φορά και κακοποιές– τάσεις, που όμως ο άνθρωπος πρέπει να υπερνικήσει για να ελευθερωθεί. Ετσι, η γυναικεία πλευρά πρέπει να απορρίψει τη ματαιοδοξία και τον εγωισμό της, ζητώντας περισσότερο να σώσει παρά να πνίξει.
Ο άντρας απ' την πλευρά του πρέπει να δεχτεί το θηλυκό αρχέτυπο που μπορεί είτε να τον απελευθερώσει είτε να τον «πνίξει».
Υπό αυτήν την οπτική, τα υδάτινα βάθη συμβολίζουν τη γυναικεία σεξουαλικότητα που μπορεί να βλάψει τον άντρα (πνιγμός= απώλεια ταυτότητας) και να του δημιουργήσει διάφορα συμπλέγματα. Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η αποχή από τη σεξουαλική επαφή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι ο σαρκικός πόθος ήταν και θα είναι αιτία πολλών δεινών για τον άνθρωπο.
Η γοργόνα συμβολίζει κατά κάποιον τρόπο τον πειρασμό, το απαγορευμένο μήλο της Εδέμ. Κι αυτό σημαίνει ότι για να μην αφανιστεί ο άνθρωπος πρέπει να αντισταθεί στη σαγηνευτική δύναμη της έλξης.
Τα σκοτεινά βάθη της θάλασσας ίσως τελικά να μην είναι τόσο τρομακτικά σε σχέση με την απύθμενη ψυχή του ανθρώπου.
Υδάτινος μύθος ή μήπως όχι;
Υστερα από την ισοπεδωτική εισβολή της επιστήμης και της τεχνολογίας στον κόσμο μας, η γοργόνα -όπως και σχεδόν όλα τα μυστικά πλάσματα- υπέπεσε και αυτή στην αδιάφορη κατηγορία του μύθου.
Οι σκληροπυρηνικοί επιστήμονες δέχτηκαν πρόσφατα ένα γερό χτύπημα, όταν ένα ντοκιμαντέρ του Animal Planet ασχολήθηκε εκτενώς και βάσει στοιχείων με το θέμα της γοργόνας.
Ο σάλος που ξέσπασε ήταν τόσο μεγάλος, ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε αρχικά να δημοσιεύσει σε επίσημη ανακοίνωσή της ότι οι γοργόνες δεν είναι αληθινές. Πράγματι στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ ήταν έντονο το στοιχείο του sci fi και της επιστημονικής φαντασίας, με αποτέλεσμα το θέμα –δίχως να στερείται και αληθών στοιχείων- να παρθεί πιο πολύ στα σοβαρά. Ωστόσο το θέμα δεν σταματά εδώ :
Υστερα από νέα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τους επιστήμονες, ανάμεσά τους και ένα βίντεο που θεωρείται αυθεντικό, δημιουργείται και νέο ντοκιμαντέρ και φυσικά απόψεις –και επιστημονικές πλέον!– που υποστηρίζουν ότι οι γοργόνες όχι απλώς υπάρχουν, αλλά και ότι ο άνθρωπος προήλθε από αυτές! «Είναι σίγουρα μια πολύ ριζοσπαστική θεωρία για την ανθρώπινη εξέλιξη, αλλά έχουμε προσεγγίσει τον πανάρχαιο μύθο με μια τεράστια έρευνα και πραγματικά πιστεύουμε ότι έχει βάση» δηλώνει ο Τσάρλι Φόλεϊ του Animal Planet στο δελτίο ειδήσεων του δικτύου Fox. Σύμφωνα με τη νέα θεωρία, λοιπόν, υπήρξε κάποτε στη Γη ένα είδος προϊστορικού υδρόβιου πιθήκου που ζούσε στη θάλασσα και έμοιαζε πάρα πολύ με αυτό που έχουμε σήμερα στο μυαλό μας ως «γοργόνες».
Η ερευνητική του ομάδα γνωρίζει πως η άποψη θα προκαλέσει τριγμούς και αντιδράσεις, διότι ουσιαστικά παρουσιάζει με νέα πτυχή στις επιστημονικές θεωρίες για την εξέλιξη των ειδών: «Υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε εμάς και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, όμως πολλά χαρακτηριστικά μας τα μοιραζόμαστε με τα θαλάσσια θηλαστικά, όπως το πλέγμα μεταξύ των δακτύλων μας -το οποίο σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά δεν υπάρχει- ή το στρώμα του υποδόριου λίπους και την απώλεια των τριχών του σώματος» εξηγεί ο Φόλεϊ και επισημαίνει το εξής -ιδιαίτερα εντυπωσιακό- στοιχείο: «Δεν σας κάνει εντύπωση ότι οι άνθρωποι έχουμε την ενστικτώδη ικανότητα να κολυμπούμε αλλά και να ελέγχουμε την αναπνοή μας μέσα στη θάλασσα; Οι άνθρωποι μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους έως 20 λεπτά, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο χερσαίο ζώο»!
Κάτι άλλο που επίσης θα πρέπει να μας προβληματίσει σχετικά με την υδάτινη καταγωγή μας, είναι και η θαυμάσια σχέση που έχει ο άνθρωπος με τα δελφίνια. Σε λαογραφικές διηγήσεις οι γοργόνες φαίνεται να έχουν φιλικότατες σχέσεις με τα χαριτωμένα θηλαστικά. Δεν σας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι, ενώ η πλειοψηφία των ζώων αποφεύγουν τον άνθρωπο (δεδομένου ότι αυτός έχει εξοντώσει τα περισσότερα απ' αυτά), τα δελφίνια όχι απλώς δεν φοβούνται τον άνθρωπο, αλλά τον ακολουθούν κιόλας;
Βέβαια, εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι κοντά στην αναζήτηση της αλήθειας υπάρχουν και οι απάτες. Εχουν βρεθεί πολλά μουμιοποιημένα σώματα γοργόνων, τα οποία αποδείχθηκαν πλαστά. Πλαστά είναι επίσης και αρκετά βίντεο που ορισμένοι έστησαν με σκοπό να τραβήξουν την προσοχή.
Δεν απουσιάζουν όμως και οι αξιόπιστες μαρτυρίες: ο ίδιος ο Χριστόφορος Κολόμβος αναφέρει σε έγγραφά του ότι στις 4/1/1493 είχε δει γοργόνες να βγαίνουν από την επιφάνεια της θάλασσας - αν και τις συγκεκριμένες δεν θα τις χαρακτήριζε ωραίες. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Γεώργιος της Τραπεζούντας. Τον 18ο αιώνα η πίστη στις γοργόνες ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το 1723 συστάθηκε στη Δανία βασιλική επιτροπή με σκοπό να εξετάσει το φαινόμενο. Στάθηκαν τυχεροί από το πρώτο τους κιόλας ταξίδι, αφού μόλις βγήκαν στα ανοιχτά εντόπισαν έναν γοργονάνθρωπο. Σ' ένα άρθρο του 1809 οι «Times» του Λονδίνου δημοσίευσαν την επιστολή ενός δασκάλου, ο οποίος υποστήριξε ότι αυτός και άλλα άτομα στάθηκαν μάρτυρες της θέασης μιας γοργόνας κοντά στην ακτή του Σάνσαιντ Χεντ. Στην ίδια εφημερίδα αναφέρεται επίσης ότι το 1967 τουρίστες είδαν από ένα πλοίο μια ξανθιά γυναίκα με ουρά ψαριού.
Το 1943, κατά την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχαν δει αρκετοί Ιάπωνες στρατιώτες σειρήνες σε ακτές του Kei Islands. Μια περιγραφή έχει ως εξής: περίπου 1.50 μ. ψηλό, με ροζ δέρμα, το πρόσωπο και τα άκρα είχαν ανθρώπινη μορφή και ένα στόμα σαν σκηνή. Οταν ο λοχίας Taro Horiba άκουσε την είδηση μιας νεκρής γοργόνας στην ακτή, πήγε να εξετάσει και για να δει με τα μάτια του αν ήταν αλήθεια. Μετά την επιστροφή του στην Ιαπωνία, προέτρεψε τους επιστήμονες να μελετήσουν της σειρήνες σε εκείνο το μέρος, αλλά οι περιγραφές του απορρίφθηκαν επειδή δεν τον πίστεψαν και δεν έγινε καμία έρευνα.
Πριν από τρία χρόνια περίπου, εν έτει 2012, οι προσπάθειες κατασκευής φραγμάτων στη Ζιμπάμπουε καθυστερούσαν, με τους εργαζόμενους να ισχυρίζονται ότι σειρήνες τούς παρενοχλούσαν. Ακόμα και ο ίδιος ο υπουργός Νkomo δήλωσε έντρομος πως δεν επιστρέφει εκεί.
Τέλος, ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ομπάμα έχει δει προσωπικά τις γοργόνες που μελετώνται σ' ένα μεγάλο ενυδρείο.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ΝΟΟΑ (Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας) αναίρεσε τις προηγούμενες δηλώσεις της και υποστήριξε επίσημα ότι γοργόνες υπάρχουν και αυξάνονται διαρκώς.
Οι ωκεανοί είναι απέραντοι. Υποστηρίζεται ότι ξέρουμε περισσότερα για το Διάστημα παρά για τη θάλασσα. Ποιος ξέρει; Η θάλασσα, η φύση και οπωσδήποτε η ίδια η ζωή μάς εκπλήσσουν διαρκώς.
Ισως πράγματι κάτι να κολυμπά στους σκοτεινούς βυθούς. Κάτι που μπορεί να μην είναι ανθρώπινο, μπορεί όμως και να είναι...
www.espressonews.gr
COMMENTS