Μια εκπληκτική επιστημονική ''προφητεία''στις αρχές του 18ου αιώνα
Μια εκπληκτική επιστημονική ''προφητεία''στις αρχές του 18ου αιώνα
Γεννήθηκε κάποτε ένας νους, ο οποίος δεν φοβόταν τα φυσικά φαινόμενα. Τα θαύμαζε και προσπαθούσε να τα εξηγήσει.
Έκανε την πρώτη ακριβή χαρτογράφηση του νοτίου ημισφαιρίου.
Εφηύρε τον μετεωρολογικό χάρτη. Τα σύμβολα που επινόησε για τους ανέμους χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα.
Έθεσε τα θεμέλια για την επιστήμη της δημογραφικής στατιστικής.
Εφηύρε το σκάφανδρο, του οποίου τη λειτουργικότητα και ασφάλεια δοκίμασε ο ίδιος.
Ένας άνθρωπος, που το όνομά του δόθηκε σε έναν κομήτη, του οποίου ανακάλυψε την περιοδικότητα των εμφανίσεων και προέβλεψε την προσεχή του επανεμφάνιση, για πενήντα χρόνια αργότερα από την εποχή του.
Ο λόγος, για τον άγγλο μαθηματικό και αστρονόμο, Έντμουντ Χάλλεϋ.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή τους.
Εντοπισμός μοτίβων
Η ανθρωπότητα γεννήθηκε σ’ ένα μυστήριο. Ξυπνήσαμε σ' έναν μικροσκοπικό κόσμο κάτω από ένα πέπλο αστεριών, σαν ένα βρέφος που το εγκατέλειψαν σε σκαλοπάτια χωρίς σημείωμα με στοιχεία που να εξηγεί από πού ήρθαμε, ποιοι είμαστε, πώς γεννήθηκε το σύμπαν μας. Και χωρίς την παραμικρή ιδέα για το πώς θα σταματήσει η κοσμική μας απομόνωση. Έπρεπε να τα ανακαλύψουμε όλα μόνοι μας.
Ο μεγαλύτερος σύμμαχός μας ήταν η ευφυία. Ιδίως ως προς τον εντοπισμό μοτίβων, που ακονίστηκαν μέσα από εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης.
Όσοι ήταν καλοί στο να εντοπίζουν τη λεία και τα αρπακτικά, να ξεχωρίζουν τα δηλητηριώδη από τα θρεπτικά φυτά, είχαν πιθανότητες να ζήσουν και ν’ αναπαραχθούν. Επέζησαν και μετέδωσαν τα γονίδια της αναγνώρισης μοτίβων με τα προφανή οφέλη τους.
|
Χρησιμοποιήσαμε το χάρισμα αναγνώρισης μοτίβων στη φύση, για να διαβάσουμε το ημερολόγιο στον ουρανό. Το ανθρώπινο ταλέντο αναγνώρισης των μοτίβων όμως, είναι δίκοπο μαχαίρι. Διακρινόμαστε στον εντοπισμό μοτίβων, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν. Κάτι, που είναι γνωστό ως παρειδωλία.
Κομήτες:
Οιωνοί κακών,
κομιστές θεϊκών μηνυμάτων
Κανείς δεν είχε φανταστεί την Γη ως περιστρεφόμενο πλανήτη με κεκλιμένο άξονα να περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και κάθε αρχαίος ανθρώπινος πολιτισμός έκανε το ίδιο λάθος. Ο κομήτης πρέπει να ήταν μήνυμα από τους θεούς ή κάποιον συγκεκριμένο θεό. Και σχεδόν ομόφωνα, οι πρόγονοί μας με την εμφάνιση ενός κομήτη συμπέραναν ότι τα νέα δεν ήταν καλά. Δεν είχε σημασία αν ήσουν αρχαίος αζτέκος, βαβυλώνιος ή ινδός. Οι κομήτες ήταν οιωνοί κακού. Η διαφορές ήταν στο είδος της επερχόμενης καταστροφής.
Σήμερα, ενδεχομένως να γελάμε με αυτό, αλλά δεν διαφέρουμε σχεδόν σε τίποτε από τους προγόνους μας. Εξακολουθούμε να ψάχνουμε να αναγνωρίσουμε μοτίβα. Υπαίτια για αυτό είναι η έπαρσή μας. Θεωρούμε ότι η ύπαρξή μας είναι απαραίτητη για το σύμπαν, ώστε να υπάρχει κάποιος θεός ή θεοί, οι οποίοι μας στέλνουν μηνύματα με διαφόρους τρόπους.
Είμαστε έτοιμοι να βρούμε μία θεϊκή προειδοποίηση πάνω σε ένα ψημένο τοστ ή σε έναν κομήτη.
Από πού
προέρχονται οι κομήτες
Σήμερα, γνωρίζουμε από πού προέρχονται οι κομήτες και από τι αποτελούνται. Σε απόσταση μόλις ενός έτους φωτός από τον Ήλιο υπάρχει ένα σμήνος κόσμων οργανωμένο από τη βαρύτητα. Είναι τα χρόνια του παρελθόντος, περιπλανώμενα βουνά πάγου και πετρωμάτων. Διατηρούν απομεινάρια του σχηματισμού του ηλιακού συστήματος.
Λέγονται Νέφος του Όορτ από τον Γιαν Όορτ, τον ολλανδό αστρονόμο, που προέβλεψε την ύπαρξή του το 1950. Προσπαθούσε να βρει απάντηση σε ένα παράδοξο. Οι κομήτες προσκρούουν σε πλανήτες και παύουν να υπάρχουν ή θα έπρεπε να απομακρύνονται από το ηλιακό σύστημα. Αφού όμως συνεχίζουν να έρχονται συμπέρανε ότι σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο πρέπει να υπάρχει ένα μεγάλο σμήνος κομητών.
Το Νέφος του Όορτ είναι μια υποθετική σφαιρική περιοχή του εξωτερικού ηλιακού συστήματος. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 50.000 αστρονομικών μονάδων από τον Ήλιο, χίλιες φορές πιο μακριά από τον Πλούτωνα ή περίπου ένα έτος φωτός. Τα αντικείμενα του Νέφους του Όορτ αποτελούνται κυρίως από πάγους νερού, αμμωνίας, και μεθανίου. Πιστεύεται, ότι το Νέφος του Όορτ είναι η πηγή όλων των κομητών, που εισέρχονται στο ηλιακό σύστημα. |
Ο Γιαν Όορτ ήταν ο πρώτος, που υπολόγισε σωστά την απόσταση μεταξύ του Ήλιου και του κέντρου του γαλαξία μας. Πολύ σημαντικό. Να βρούμε πού είμαστε. Το άστρο μας απέχει περίπου 30.000 έτη φωτός από το κέντρο.
Ήταν ο πρώτος, που χρησιμοποίησε ραδιοτηλεσκόπιο για να χαρτογραφήσει τη σπειροειδή δομή του γαλαξία. Ανακάλυψε, πως το κέντρο του γαλαξία μας ήταν τόπος γιγαντιαίων εκρήξεων. Επρόκειτο για την πρώτη ένδειξη ότι ίσως παραμόνευε εκεί κρυμμένη μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα.
Το νέφος του Όορτ είναι τόσο αχανές, που ένας κομήτης του θέλει ένα εκατομμύριο χρόνια για μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο. Το παραμικρό σκούντημα από τη βαρύτητα ενός περαστικού αστεριού μπορεί να απελευθερώσει κάποιους κομήτες από τα βαρυτικά δεσμά του Ήλιου.
Ορισμένοι κομήτες εκτοξεύονται εκτός ηλιακού συστήματος και περιφέρονται στο διαστρικό κενό. Όταν κάποιος κομήτης φτάσει το εσώτερο ηλιακό σύστημα, η ζέστη από τον Ήλιο τον ψήνει. Ξεκινάει μια όμορφη μεταμόρφωση. Το άγονο, μαύρο παγόβουνο αποκτά μια λαμπρή κόμη και ουρά.
Ο κομήτης του 1664 προκάλεσε τρόμο σε όλη την Ευρώπη και ο τρόμος φάνηκε δικαιολογημένος,
αφού τον ακολούθησαν η πανώλη και η μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου.
Ο Χάλλεϋ χαρτογραφεί
τον ουρανό του νοτίου ημισφαίριου
Αλλά για ένα παιδί, ο κομήτης δεν ήταν καθόλου τρομακτικός. Για εκείνον, ήταν κάτι θαυμάσιο. Όπως όλοι μας, ο Έντμουντ Χάλλεϋ γεννήθηκε περίεργος. Ήταν τυχερός, διότι είχε έναν πατέρα, ο οποίος ενθάρρυνε την περιέργειά του. Του πήρε τα καλύτερα επιστημονικά όργανα και χρηματοδότησε την αποστολή του. Επρόκειτο για την πρώτη ακριβή χαρτογράφηση του νοτίου ημισφαιρίου.
Ο Χάλλεϋ παράτησε τις σπουδές του στην Οξφόρδη στα είκοσί του χρόνια και σάλπαρε για την Αγία Ελένη, ένα νησί κάτω από τον Ισημερινό, έξω από την δυτική ακτή της Αφρικής. Κανείς όμως, δεν του είπε, ότι ο καιρός στην Αγία Ελένη ήταν συνήθως κακός. Χρειάστηκε δώδεκα μήνες, ώστε να παρατηρήσει αρκετά άστρα, για να καταρτίσει έναν πλήρη χάρτη.
Όταν ο Χάλλεϋ επέστρεψε σπίτι με το άλλο μισό του ουρανού, ο χάρτης του προκάλεσε αίσθηση. Έμποροι και εξερευνητές μπορούσαν να πλοηγηθούν με όλα τα ορατά άστρα.
Τότε, η Βασιλική Εταιρία του Λονδίνου ήταν ο βασικός χρηματοδότης των επιστημονικών ανακαλύψεων. Η φράση «Nullius in verba» συνοψίζει τον πυρήνα της επιστημονικής μεθόδου. Σημαίνει: «Μην βασίζεσαι στα λόγια κανενός». Με άλλα λόγια, «δες το μόνος σου».
Ρόμπερτ Χουκ
Οι χάρτες του Χάλλεϋ προσέλκυσαν τον έφορο πειραμάτων της Εταιρίας, Ρόμπερτ Χουκ. Δεν σώζεται κάποιο πορτρέτο του, για να δούμε πώς ήταν. Υπάρχουν μόνο οι λεκτικές περιγραφές των συγχρόνων του. Τον αποκαλούσαν «λεπτό, καμπούρη και άσχημο». Πρέπει να ήταν ο πιο εφευρετικός άνθρωπος, που έζησε ποτέ.
Παρά την εμφάνισή του, ήταν ο πιο περιζήτητος καλεσμένος στο Λονδίνο, διότι η ακόρεστη περιέργεια του Χουκ «αγκάλιαζε» τα πάντα. Ο Χουκ ανακάλυψε ένα μικρό σύμπαν, το οποίο αποκαλούμε με το όνομα που του έδωσε: Το κύτταρο. Ο Χουκ το ανακάλυψε κοιτάζοντας ένα κομμάτι φελλού με μια εφεύρεσή του, το σύνθετο μικροσκόπιο.
Προέβλεψε μέρη της θεωρίας του Δαρβίνου σχεδόν διακόσια χρόνια νωρίτερα. Βελτίωσε επίσης και το τηλεσκόπιο. Οι απεικονίσεις των αστρονομικών σωμάτων που παρατήρησε μαρτυρούν την σχεδόν αλλόκοτη ακρίβειά του.
Αφότου η μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε το κεντρικό Λονδίνο το 1666, ο Χουκ και ο αρχιτέκτονας Κρίστοφερ Ρεν επανασχεδίασαν και ανοικοδόμησαν την πόλη.
Ο Χουκ ήταν πρωτοπόρος πειραματιστής της εποχής του. Χρησιμοποιώντας σπειροειδή ελατήρια διατύπωσε τον νόμο της ελαστικότητας, γνωστό σήμερα ως «Νόμο του Χουκ».
Τελειοποίησε την αντλία κενού, την ύψιστη τεχνολογία της εποχής του και τη χρησιμοποίησε σε πειράματα αναπνοής και ήχου.
Πειραματίστηκε και με την κάνναβη.
Αναζήτηση
του μαθηματικού τύπου
για την κίνηση των πλανητών
Ο καφές όμως, ήταν το «ναρκωτικό», που προτιμούσαν στην Αγγλία του 17ου αιώνα. Καφεπωλεία ξεφύτρωναν παντού στο Λονδίνο. Εδώ έρχονταν οι άνθρωποι για να μάθουν νέα, να ξεκινήσουν να υλοποιήσουν σχέδια και να συζητήσουν ιδέες. Τα καφεπωλεία ήταν όαση ισότητας σε μια κοινωνία με εμμονή στις τάξεις. Εδώ, ο φτωχός δεν υποχρεωνόταν να δώσει την θέση του στον πλούσιο ή να συμφωνήσει μαζί του. Ήταν σαν ένα εργαστήριο δημοκρατίας.
Σε αυτή την γεμάτη καφεΐνη ατμόσφαιρα, ο Χάλλεϋ κι ο Χουκ συνάντησαν έναν άλλον επιστήμονα, τον Κρίστοφερ Ρεν, για να συζητήσουν ένα μυστήριο. Γιατί κινούνται οι πλανήτες όπως κινούνται; Ο αστρονόμος Γιοχάνες Κέπλερ, είχε αποδείξει περίπου ογδόντα χρόνια νωρίτερα, ότι οι τροχιές των πλανητών γύρω από τον Ήλιο δεν ήταν κυκλικές, αλλά ελλειπτικές και πως όσο πιο κοντά ήταν ένας πλανήτης στον Ήλιο τόσο πιο γρήγορα κινούταν.
Μήπως για την αλλαγή αυτής της κίνησης ευθυνόταν μια αόρατη δύναμη από τον Ήλιο; Κι αν ναι, πώς δούλευε; Υπήρχε κάποιος απλός μαθηματικός νόμος που να την περιγράφει; Μήπως κάτι σαν τον νόμο της ελαστικότητας του Χουκ; Πιθανόν. Αλλά όσο και να προσπαθούσε, ο Ρεν δεν μπορούσε να τον βρει. Ο Χάλλεϋ ήταν πρόθυμος να προσφέρει το ποσό των σαράντα σελινίων σε εκείνον, που θα έβρισκε τον μαθηματικό τύπο.
Ο Χουκ νόμιζε ότι θα κέρδιζε ο ίδιος αυτό το στοίχημα βρίσκοντας την λύση, όμως οι μήνες περνούσαν και δεν τα κατάφερνε. Δεν μπορούσε να κάνει τις πράξεις. Κανείς δεν μπορούσε. Τελικά, ο Χάλλεϋ βαρέθηκε τις δικαιολογίες του Χουκ.
Ισαάκ Νεύτων
Ο Χάλλεϋ ήξερε, πως θα υπήρχε, κάπου, κάποιος αντάξιος της πρόκλησης.
Αυτός ο μαθηματικός στο Κέιμπριτζ; Έξυπνος τύπος. Είχε λύσει βασικά προβλήματα της φύσης του φωτός, χρόνια πριν, όταν ήταν μόλις εικοσιδύο ετών. Και εφηύρε το διαθλαστικό τηλεσκόπιο.
Ιδιόρρυθμος. Εξαφανίστηκε πριν κάποιο καιρό. Είχε τσακωθεί με τον Χουκ, όταν ο δεύτερος τον είχε κατηγορήσει δημόσια, ότι του είχε κλέψει την πρωτοπόρα εργασία του πάνω στο φως και το χρώμα. Ο πρώτος το πήρε προσωπικά, πληγώθηκε βαθιά, αποφάσισε να μην εκτεθεί ποτέ ξανά σε τέτοια δημόσια γελοιοποίηση κι έκτοτε κρυβόταν στο Κέιμπριτζ.
Ο Χάλλεϋ αναρωτιόταν αν αυτός ο περίεργος και δύσκολος άνθρωπος μπορούσε να πετύχει ό,τι δεν κατόρθωσαν άλλοι. Ο λόγος για τον Ισαάκ Νεύτωνα.
Αυτό που δεν γνώριζε και κανείς δεν γινόταν να φανταστεί τότε, ήταν τις αμέτρητες αλλαγές, που θα έφερνε στον κόσμο αυτή η συνάντησή τους μια αυγουστιάτικη μέρα του 1684.
Ο Ισαάκ Νεύτων γεννήθηκε στην Αγγλία τα Χριστούγεννα του 1642. Πριν καν ανοίξει τα μάτια του, ο πατέρας του ήταν ήδη νεκρός. Η μητέρα του τον παράτησε, όταν ήταν μόλις τριών ετών και επέστρεψε όταν ήταν ένδεκα. Όταν επέστρεψε, είχε νέα οικογένεια και σύζυγο, έναν πατριό, που ο Νεύτων απεχθανόταν.
Το καταφύγιο του Νεύτωνα από την άθλια οικογενειακή του ζωή ήταν το πάθος του να κατανοήσει πώς λειτουργεί το κάθε τι και ιδιαίτερα, η ίδια η φύση. Το 1661, ο ταλαντούχος Ισαάκ, μπήκε στο κολέγιο Τρίνιτι του Κέιμπριτζ, όπου ήταν κακός φοιτητής. Δεν είχε ούτε φίλους ούτε συγγενείς, που θα τον ενθάρρυναν. Ο Νεύτων ήταν μοναχικός, απομονωνόταν στο δωμάτιό του μελετώντας αρχαίους έλληνες φιλόσοφους, γεωμετρία και γλώσσες και στοχαζόταν βαθιά ερωτήματα για την φύση της ύλης, του χώρου, του χρόνου και της κίνησης.
Αυτός ο εκκολαπτόμενος επιστήμονας ήταν και ένθερμος μυστικιστής. Πίστευε, ότι μια κρυφή γνώση, που λεγόταν Αλχημεία, την οποία κατείχαν ελάχιστοι αρχαίοι φιλόσοφοι, περίμενε να ανακαλυφθεί εκ νέου. Έλπιζε να μάθει πώς να μετατρέπει συνηθισμένα μέταλλα σε ασήμι και χρυσό και να παρασκευάσει ίσως το ελιξίριο της ζωής, το κλειδί για την αθανασία.
Είχε επίσης εμμονή με την εύρεση κρυμμένων μηνυμάτων στην Βίβλο. Μελετούσε με προσοχή μεταφράσεις της σε διάφορες γλώσσες ελπίζοντας να αποκρυπτογραφήσει κωδικοποιημένες οδηγίες του θεού. Έκανε περίτεχνους υπολογισμούς προσπαθώντας να ανακαλύψει την ημερομηνία της Δευτέρας Παρουσίας. Η έρευνά του στην Αλχημεία και την χρονολόγηση αυτή ήταν άκαρπη.
|
Ο Χάλλεϋ παροτρύνει τον Νεύτωνα
Όταν ο Χάλλεϋ βρήκε τον Νεύτωνα, ζούσε σαν ένας ερημίτης, ήδη δεκατρία χρόνια στην απομόνωση. Του έθεσε το δύσκολο ερώτημα της πλανητικής κίνησης αναγνωρίζοντας το ταλέντο του. Ήταν σίγουρος, ότι μια μορφή έλξης από τον Ήλιο κυβερνά την κίνηση των πλανητών, χρειαζόταν όμως, έναν μαθηματικό νόμο, που να περιγράφει το πώς μεταβάλλεται αυτή η δύναμη σε συνάρτηση με την απόσταση.
Η άμεση απάντηση του Νεύτωνα άφησε τον Χάλλεϋ εμβρόντητο. Ναι, η έλξη της βαρύτητας φθίνει σε σχέση με το τετράγωνο της απόστασης. Γι' αυτό οι πλανήτες διαγράφουν ελλειπτική τροχιά. Το είχε υπολογίσει πέντε χρόνια πριν την συνάντησή τους. Ο Νεύτωνας έψαξε να βρει τον υπολογισμό, αλλά δεν τα κατάφερε. Υποσχέθηκε στον Χάλλεϋ, ότι θα ξανακάνει τους υπολογισμούς και θα τους του στείλει.
Ο Νεύτωνας θυμόταν πολύ καλά τι του είχε κάνει ο Χουκ την τελευταία φορά, που είχε εκφράσει κάποια ιδέα του. Όταν ο Χάλλεϋ άρχισε να αναρωτιέται αν ο Νεύτων μπλόφαρε, όπως είχε κάνει ο Χουκ, παρέλαβε έναν φάκελο σταλμένο από τον Νεύτωνα. Αυτές ήταν οι πρώτες σελίδες της σύγχρονης επιστήμης με το όραμα, που περιβάλλει όλη την φύση, τους παγκόσμιους νόμους της κίνησης, της βαρύτητας όχι μόνο για την Γη, αλλά για όλο το σύμπαν.
Ο Χάλλεϋ έτρεξε μέχρι το Κέιμπριτζ και ικέτεψε τον Νεύτωνα να γράψει όλους αυτούς τους υπολογισμούς σε βιβλίο με την βεβαιότητα, ότι η Βασιλική Εταιρία θα το εξέδιδε. Από την Βασιλική Εταιρία συμφώνησαν, ότι ο Νεύτωνας έχει γράψει ένα αριστούργημα. Όμως, δεν υπήρχαν οικονομικοί πόροι για έκδοση αυτού του βιβλίου.
Ο Νεύτωνας πριν χρόνια είχε γράψει ένα άλλο βιβλίο, την «Ιστορία των ψαριών», όμως οι πωλήσεις δεν ανταποκρίθηκαν στις οικονομικές τους προσδοκίες. Ήταν ένα εντυπωσιακό βιβλίο. Πολύ αναλυτικό και γεμάτο με λεπτομερείς εικονογραφήσεις ψαριών. Το εξέδωσαν, μα εξ αιτίας των απογοητευτικών πωλήσεων καταστράφηκε ο ετήσιος προϋπολογισμός της Εταιρίας. Είχαν τέτοια έλλειψη χρημάτων, που πλήρωσαν τον μισθό του Χάλλεϋ με αντίτυπα του βιβλίου με τις χειρότερες πωλήσεις. Χωρίς χρήματα για να εκδοθούν οι «Μαθηματικές αρχές» του Νεύτωνα, η επιστημονική επανάσταση κρεμόταν από μία κλωστή.
Χωρίς τις ηρωικές προσπάθειες του Χάλλεϋ, το αριστούργημα του Νεύτωνα μπορεί να μην έβλεπε το φως της μέρας και να μην δημοσιευόταν ποτέ. Αλλά ο Χάλλεϋ είχε πείσμα και ήταν αποφασισμένος να βγάλει τη διάνοια του Νεύτωνα στον κόσμο.
Εκείνος ο προ-επιστημονικός κόσμος, που κυβερνιόταν με τον φόβο, ήταν στο χείλος μιας επανάστασης. Τα πάντα εξαρτώνταν από το αν ο Χάλλεϋ θα κατάφερνε να διαδώσει το βιβλίο του Νεύτωνα στον κόσμο. Ο Χάλλεϋ αποφάσισε όχι μόνο να επιμεληθεί το έργο του Νεύτωνα, αλλά και να το εκδώσει με δικά του έξοδα. Ήταν αποφασισμένος να διατρανώσει την ευφυία του Νεύτωνα.
Ο Νεύτωνας ολοκλήρωσε τους δύο πρώτους
τόμους, που έθεσαν τις μαθηματικές βάσεις για τη φυσική της κίνησης. Ο τρίτος
τόμος ξεκαθάριζε ποιος θα κέρδιζε τα σαράντα σελίνια. Ο Νεύτωνας εφάρμοσε τις
αρχές του για να εξηγήσει όλες τις γνωστές κινήσεις της Γης, της Σελήνης και
των πλανητών.
Δυστυχώς, υπήρχε ένα πρόβλημα. Εμφανίστηκε ο Χουκ απαιτώντας να αναφερθεί το όνομά του στον τρίτο τόμο του έργου του Νεύτωνα, κάτι που είχε ήδη κάνει ο Νεύτωνας ευχαριστώντας τυπικά τους Χάλλεϋ, Ρεν και Χουκ, που τον παρότρυναν να ασχοληθεί ξανά με την Αστρονομία. Όμως ο Χουκ τριγυρνούσε στο Λονδίνο λέγοντας ότι ο Νεύτωνας πήρε τον νόμο της βαρύτητας από εκείνον. Έγινε έξω φρενών. Προτιμούσε να κάψει τον τρίτο τόμο από το να τον αμαυρώσει με τέτοιο ψέμα. Ο Χάλλεϋ και ο Ρεν αντιμετώπισαν τους ψευδείς ισχυρισμούς του Χουκ. Ζήτησαν από τον Χουκ να αποδείξει τα λεγόμενά του. Ο Χουκ ήθελε να αρκεστούν στον λόγο του. |
|
Οι νόμοι του Νεύτωνα
εξαλείφουν το λόγο ύπαρξης
κάποιου δημιουργού
Θα αναρωτιέστε γιατί τόση φασαρία. Όταν ο Ισαάκ Νεύτων γεννήθηκε το 1672, ο κόσμος ήταν πολύ διαφορετικός. Όλοι θεωρούσαν τέλεια σαν ρολόι την κυκλική κίνηση των πλανητών στον ουρανό και την κατανοούσαν ως έργο κορυφαίου ωρολογοποιού. Δεν είχαν κάποια άλλη εξήγηση. Μόνο μία απάντηση. Τον Θεό. Για λόγους που δεν καταλαβαίναμε, ο Θεός έφτιαξε το ηλιακό σύστημα έτσι. Αυτή η εξήγηση όμως, κλείνει πόρτες. Δεν δέχεται άλλες ερωτήσεις.
Κι έρχεται ο Νεύτωνας, που σέβεται τον Θεό, αλλά είναι και ιδιοφυΐα. Συντάσσει τους νόμους της φύσης με αψεγάδιαστες μαθηματικές προτάσεις. Μαθηματικοί τύποι, που είχαν παγκόσμια εφαρμογή, από τα μήλα ως τα φεγγάρια, τους δορυφόρους, τους πλανήτες και σε τόσα πολλά ακόμα. Με το ένα πόδι ακόμα στον μεσαίωνα φαντάστηκε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα. Οι νόμοι της βαρύτητας αποκάλυψαν πώς ο Ήλιος κρατούσε αιχμάλωτους, μακρινούς κόσμους.
Οι νόμοι του εξάλειψαν την ανάγκη ενός δημιουργού για να εξηγηθεί η ομορφιά του ηλιακού συστήματος. Δημιουργός είναι η βαρύτητα. Η ύλη υπακούει σε εντολές, που μπορούσαμε να ανακαλύψουμε. Σε νόμους, που η Βίβλος δεν ανέφερε. Η απάντηση του Νεύτωνα στο γιατί το ηλιακό σύστημα είναι όπως είναι, άνοιξε τον δρόμο σε άπειρες ερωτήσεις.
Οι «Μαθηματικές αρχές» περιείχαν τις πρώτες στέρεες θεωρητικές βάσεις για τον τερματισμό της αιχμαλωσίας μας στην Γη. Για ταξίδια στο Διάστημα. Ο Νεύτωνας οραματίστηκε τη ρίψη ενός βλήματος κανονιού με αυξανόμενα μεγαλύτερη εκρηκτική ώθηση. Θεώρησε, ότι αν επαρκούσε η ταχύτητα θα μπορούσαμε να σπάσουμε τα δεσμά της βαρύτητας και το βλήμα θα έμπαινε σε τροχιά γύρω από την Γη. Αυτό άλλαξε τα πάντα.
Οι νόμοι του Νεύτωνα
ισχύουν και στις κινήσεις των κομητών
Οι «Μαθηματικές αρχές» μας απελευθέρωσαν και με άλλον τρόπο. Με την ανακάλυψη των φυσικών νόμων, που κυβερνούν τις πορείες των κομητών, αποσύνδεσε τις κινήσεις τους από την πανάρχαια σχέση τους με τους φόβους μας.
Αν ο Χάλλεϋ δεν στήριζε τον Νεύτωνα όλα αυτά τα χρόνια, ο κόσμος μπορεί να τον θυμόταν μόνο για τις δικές του επιτυχίες και ανακαλύψεις. Ωστόσο, στους περισσότερους θυμίζει μόνο τον κομήτη. Η ειρωνεία είναι, ότι η ανακάλυψη του κομήτη συγκαταλέγεται στα ελάχιστα πράγματα, που δεν έκανε. Ο Χάλλεϋ δεν ανακάλυψε τον κομήτη, αλλά προέβλεψε, ότι θα περνούσε πάλι από τη Γη πενήντα χρόνια μετά.
|
Πολυπράγμων επιστήμονας
Ο Χάλλεϋ διατάχθηκε από τον βασιλιά να ηγηθεί τριών ναυτικών ταξιδιών με σκοπό να επιλύσει προβλήματα πλοήγησης του βρετανικού ναυτικού. Ο Χάλλεϋ άδραξε την ευκαιρία και χαρτογράφησε για πρώτη φορά το μαγνητικό πεδίο της Γης.
Ήταν επίσης και επιχειρηματίας. Τελειοποίησε το σκάφανδρο (καταδυτικό κώδωνα) και αξιοποίησε την εφεύρεσή του σε προσοδοφόρα εταιρία ανελκύσεων. Επειδή δεν ήθελε να ρισκάρει τις ζωές των άλλων ο Χάλλεϋ δοκίμασε προσωπικά την εφεύρεσή του. Έμεινε στον βυθό στις δέκα οργιές για ακριβώς τέσσερις ώρες.
Εφηύρε επίσης τον μετεωρολογικό χάρτη. Έθεσε τα θεμέλια για την επιστήμη της δημογραφικής στατιστικής. Σύγκρινε γεννήσεις, γάμους, θανάτους και την πυκνότητα πληθυσμού του Λονδίνου και του Παρισιού. Χρειάστηκε να περπατήσει την περίμετρο του Παρισιού για να μάθει τις διαστάσεις του. Συμπέρανε, πως εφόσον σχεδόν οι μισοί ενήλικες δεν κάνουν παιδιά, ώστε και εκείνα να κάνουν με την σειρά τους, τότε κάθε παντρεμένο ζευγάρι χρειάζεται να κάνει τέσσερα παιδιά, ώστε να διατηρηθεί ο πληθυσμός στα ίδια επίπεδα.
Ο Χάλλεϋ, μας έδωσε την πραγματική κλίμακα του ηλιακού συστήματος. Βρήκε έξυπνο τρόπο να υπολογίσει την απόσταση της Γης από τον Ήλιο. Περιελάμβανε την ακριβή μέτρηση του χρόνου που χρειαζόταν η Αφροδίτη για να διασχίσει τον δίσκο του Ηλίου.
Είκοσι επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Χάλλεϋ, ο καπετάνιος Τζέιμς Κουκ έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ταϊτή, για να δοκιμάσει την μέθοδο αυτή του Χάλλεϋ κατά τη διάβαση της Αφροδίτης από τον Ήλιο. Με ειδικό φίλτρο προστασίας της όρασης από τις ακτίνες του Ήλιου, ο Κουκ και οι άνδρες του μας έμαθαν, ότι ο Ήλιος απέχει 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα από την Γη.
Ο Χάλλεϋ ήταν ο πρώτος, που κατάλαβε ότι οι λεγόμενοι «απλανείς» αστέρες δεν ήταν καθόλου απλανείς. Πώς το έκανε; Εντρύφησε σε παρατηρήσεις λαμπρών αστέρων από αρχαίους έλληνες αστρονόμους. Τις σύγκρινε με εκείνες, που έκανε ο ίδιος για τα ίδια αστέρια, 1.800 χρόνια αργότερα. Κανείς δεν το είχε παρατηρήσει νωρίτερα. Είδε, ότι φανερώνεται μόνο αν υπάρχει χρόνος μεταξύ των παρατηρήσεων. Δύσκολα αντιλαμβανόμαστε την κίνηση αντικειμένων που είναι τόσο μακριά. Και τα αστέρια είναι τόσο μακριά που πρέπει να τα παρακολουθείς για αιώνες για να ανιχνεύσεις την παραμικρή κίνηση.
Ο Χάλλεϋ ανακάλυψε το πρώτο στοιχείο μιας θαυμάσιας αλήθειας. Όλα τα άστρα κινούνται, προσπερνούν το ένα το άλλο, αναδύονται και βυθίζονται σαν αλογάκια σε Καρουζέλ στο νευτώνειο χορό τους γύρω από το κέντρο του γαλαξία μας.
Η πρόβλεψη
για την εμφάνιση του κομήτη του Χάλλεϋ
Ναι, είναι κι εκείνος ο κομήτης. Τι ήταν εκείνοι οι παράξενοι ουράνιοι επισκέπτες, που εμφανίζονταν χωρίς προειδοποίηση που και που;
Ο Χάλλεϋ αντιμετώπισε το μυστήριο σα ντετέκτιβ. Συγκέντρωσε αξιόπιστες μαρτυρίες. Οι πρώτες ακριβείς παρατηρήσεις κομήτη που βρήκε ο Χάλλεϋ, έγιναν στην Κωνσταντινούπολη από τον Νικηφόρο Γρηγορά, βυζαντινό αστρονόμο και μοναχό, τον Ιούνιο του 1337. Ο Χάλλεϋ εντόπισε κάθε αστρονομική παρατήρηση κομήτη που καταγράφηκε στην Ευρώπη από το 1472 ως το 1698.
Θυμηθείτε, ότι τότε δεν υπήρχαν μηχανές αναζήτησης ή υπολογιστής. Τα μόνα που είχε στη διάθεσή του ο Χάλλεϋ ήταν τα βιβλία και το μυαλό του.
Και τώρα το δύσκολο μέρος. Ο Χάλλεϋ πήρε τις παρατηρήσεις για κάθε κομήτη και αναζήτησε το σχήμα της πραγματικής πορείας του στο διάστημα.
Μόνο ο Νεύτωνας είχε επιχειρήσει να εφαρμόσει έτσι τους νέους νόμους. Σε ένα δύσκολο επίτευγμα μαθηματικής διάνοιας ο Χάλλεϋ ανακάλυψε, ότι οι κομήτες ήταν δέσμιοι του Ήλιου σε μεγάλες ελλειπτικές τροχιές. Ήταν ο πρώτος, που είδε ότι οι κομήτες του 1531, του 1607 και του 1682 ήταν ένας. Ένας κομήτης, που επέστρεφε κάθε 76 χρόνια.
Σε ένα εκπληκτικό παράδειγμα αυθεντικής αναγνώρισης μοτίβων προέβλεψε ότι θα ξαναεμφανιζόταν ύστερα από τουλάχιστον πενήντα χρόνια. Επί χιλιετίες οι κομήτες ήταν έρεισμα μυστικιστών, που τους θεωρούσαν οιωνούς ανθρώπινων γεγονότων. Ο Χάλλεϋ διέλυσε το μονοπώλιο τους νικώντας τους στο δικό τους παιχνίδι. Ένα παιχνίδι, που κανείς αστρονόμος δεν είχε παίξει μέχρι τότε. Την προφητεία!
Και δεν αοριστολογούσε. Δήλωσε απερίφραστα, ότι ο κομήτης θα επέστρεφε στα τέλη του 1758 από ένα συγκεκριμένο σημείο του ουρανού ακολουθώντας μια συγκεκριμένη πορεία.
Καμιά προφητεία των μυστικιστών δεν επιδιώκει καν τέτοια ακρίβεια.
Αυτός είναι ο κομήτης του Χάλλεϋ. Στην άκρη του ηλιακού συστήματος δεν είναι κάτι ιδιαίτερο. Είναι απλώς μια μεγάλη μάζα πάγου και πέτρας στο διάστημα. Μετά τον Ποσειδώνα, περίπου πέντε δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο, οι κομήτες κάνουν μια ήσυχη ζωή.
Καθώς πλησιάζει στο απόγειο της τροχιάς επιβραδύνει, ώσπου ο Ήλιος τον σταματάει. Αρχίζει τότε την αργή επιστροφή του στα ενδότερα του ηλιακού συστήματος. Κάνει ελεύθερη πτώση γύρω από τον Ήλιο. Τα πάντα στο ηλιακό μας σύστημα, η Γη, η Σελήνη, οι πλανήτες, οι κομήτες, οι αστεροειδείς όλοι πάνε να πέσουν γύρω από τον Ήλιο. Η βαρύτητα τους τραβάει προς τον Ήλιο, αλλά λόγω της ορμής τους συνεχίζουν να περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο χωρίς να πέφτουν πάνω του.
Ο Ρόμπερτ Χουκ είχε πεθάνει χρόνια πριν έχοντας καταστρέψει την υγεία του εξ αιτίας των κακών συνηθειών. Με καθημερινές δόσεις αγριαψιθιάς, οπίου και υδραργύρου. Λίγους μήνες αργότερα, ο Νεύτωνας εκλέχτηκε να τον αντικαταστήσει στην προεδρία της Βασιλικής Εταιρίας. Λέγεται, ότι ένα πορτραίτο του Χουκ κρεμόταν κάποτε στους τοίχους της Εταιρίας.
Ο Χάλλεϋ έζησε παραπάνω και κατάφερε πολλά εκπληκτικά επιτεύγματα. Εργαζόταν μέχρι την ημέρα που πέθανε στα 85 του χρόνια. Η τελευταία του πράξη, ήταν να ζητήσει ένα ποτήρι κρασί. Το ήπιε με ευχαρίστηση και άφησε την τελευταία του πνοή. Κάποιοι πιστεύουν, ότι ήταν μια νύχτα σαν κι αυτή, που ο Νεύτωνας πήρε επιτέλους την εκδίκησή του από τον Ρόμπερτ Χουκ.
Ο κομήτης του Χάλλεϋ στις 8 Μαρτίου 1986.
Η προφητεία του Χάλλεϋ όμως, δεν ξεχάστηκε. Πενήντα χρόνια μετά, καθώς πλησίαζε η προειρημένη ώρα της επιστροφής του κομήτη, οι αστρονόμοι ανταγωνίζονταν να είναι οι πρώτοι, που θα τον έβλεπαν. Δεν απογοητεύτηκαν. Από τότε, τον καλωσορίζουμε κάθε 76 χρόνια. Η πιο πρόσφατη επίσκεψή του ήταν το 1986.
Κι όσοι τον ξαναδούμε το 2061, είθε να νιώσουμε τον ίδιο θαυμασμό με όσους προηγήθηκαν, αλλά όχι τον φόβο.
Με τους νόμους του Νεύτωνα ο Χάλλεϋ μπόρεσε να δει πενήντα χρόνια στο μέλλον. Πρόβλεψε τη συμπεριφορά ενός συγκεκριμένου κομήτη. Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν έκτοτε αυτούς τους νόμους. Άνοιξαν το δρόμο για τη Σελήνη και για πέρα από το ηλιακό μας σύστημα.
Σύμφωνα με
στοιχεία του τηλεσκοπίου Hubble, ο γαλαξίας μας και ο γαλαξίας
της Ανδρομέδας προβλέπεται να συγκρουσθούν σε 3,75 δισεκατομμύρια χρόνια. |
Μια ακόμα
επιστημονική πρόβλεψη
Χρησιμοποιώντας τους νόμους της βαρύτητας του Νεύτωνα είμαστε εμπρός σε μία νέα προφητεία. Οι αστρονόμοι μπορούν να προβλέψουν, ότι σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα, ο γαλαξίας μας θα συγχωνευτεί με τον γειτονικό γαλαξία της Ανδρομέδας. Επειδή οι αποστάσεις μεταξύ των άστρων είναι τόσο μεγάλες σε σύγκριση με τα μεγέθη τους, ελάχιστα άστρα των δύο γαλαξιών θα συγκρουστούν μεταξύ τους.
Ό,τι ζωή θα υπάρχει σε εκείνο το μακρινό μέλλον θα είναι λογικά ασφαλής, θα απολαύσει όμως, μια υπέροχη παράσταση διάρκειας εκατομμυρίων ετών. Το χορό μισού τρισεκατομμυρίου άστρων.
Έγραψε η Φυλακτού Ευγενία
COMMENTS