Ο νεοψυχροπολεμικού τύπου ανταγωνισμός των δύο βασικών πόλων της διεθνούς ισχύος, της Μόσχα και της Ουάσιγκτον, θέτει σε αποσταθεροποιητική δυναμική το γεωπολιτικό σύμπλοκο της Μεσογείου, με κύρια εστία τα δυτικά Βαλκάνια. Η ιδεολογική διαφορά στην περίπτωση αυτή έγκειται στην κοσμοπολίτικη και ακραίως νεοφιλελεύθερη Δυτική προσέγγιση και την εθνοταυτοτική συντηρητική προσέγγιση της Ανατολής, με προεξάρχοντα πόλο την Μόσχα.
Τι συμβαίνει στο υποσύστημα των Βαλκανίων - Ποιες οι προοπτικές της Ελλάδας
Ιωάννης Θ. Μάζης *
Στο γεωπολιτικό σύμπλοκο της Μεσογείου παρατηρείται τους τελευταίους μήνες μια έντονη, όσο και επικίνδυνη, κινητικότητα στο τμήμα των δυτικών Βαλκανίων εντός του γεωπολιτικού υποσυστήματος των Βαλκανίων. Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να αποτελεί την τομή των δύο ασταθών υποσυστημάτων του μεσογειακού γεωπολιτικού συμπλόκου: Του υποσυστήματος των Βαλκανίων και του υποσυστήματος Τουρκίας-Εγγύς Ανατολής*.
Θα αποδείξουμε αφενός ότι τα δύο αυτά υποσυστήματα ευρίσκονται σε έντονη όσο και ασταθή συλλειτουργία στην παρούσα συγκυρία και αφετέρου θα αναδειχθεί ο κύριος γεωπολιτικός παράγων γενεσιουργός της αστάθειας αυτής, ο οποίος είναι η ενεργειακή ασφάλεια. Επίσης θα καταδειχθούν οι βασικοί πόλοι διεθνούς ισχύος, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον, ο νεοψυχροπολεμικού τύπου ανταγωνισμός των οποίων θέτει σε αποσταθεροποιητική δυναμική το γεωπολιτικό σύμπλοκο της Μεσογείου με κύρια εστία τα δυτικά Βαλκάνια. Ο όρος «νεοψυχροπολεμικού τύπου» χρησιμοποιείται για να τονισθεί το γεγονός ότι υπάρχει σημαντική ιδεολογική απόσταση μεταξύ των δύο αυτών πόλων (και φυσικά -αλλά περισσότερο συγκεκαλυμμένη- μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου), όπως την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η ιδεολογική διαφορά στην περίπτωση αυτή έγκειται στην κοσμοπολίτικη και ακραίως νεοφιλελεύθερη Δυτική προσέγγιση και την εθνοταυτοτική συντηρητική προσέγγιση της Ανατολής, με προεξάρχοντα πόλο την Μόσχα.
 | ||
| Χάρτης της Ευρώπης, του 1650 (Wilem Biaeu) Πηγή: flickr, Rosario Fiore |
Το θεωρητικό υπόβαθρο της παρούσης αναλύσεως είναι αυτό της κλασικής αγγλοσαξονικής γεωπολιτικής σχολής με υπόδειγμα αυτό του Ν. J. Spykman όπως εξελίχθηκε από τις προσεγγίσεις του Ζ. Brzezinsky και η μεθοδολογική προσέγγιση αυτή της Σύγχρονης Συστημικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως.
ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: ΑΣΤΑΘΕΙΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΙΣΧΥΟΣ
Τo πρώτο πρόσφατο πλήγμα κατά της προβολής ισχύος της Ρωσίας απετέλεσε η απώλεια επιρροής της επί του σλαβο-ορθόδοξου Μαυροβουνίου το οποίο εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ προσφάτως (2017).
Το δεύτερο στην συνέχεια πλήγμα εναντίον της Μόσχας, ήταν η κυβερνητική αλλαγή στην FYROM η οποία απομακρύνει τα Σκόπια από την προηγούμενη φιλορωσική τους στάση που είχε υιοθετήσει η κυβέρνηση Γκρούεφσκι.
To τρίτο είναι οι προσφάτως ψηφισθείσες (executive orders) από την αμερικανική Γερουσία, κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας, παρά την θέληση του προέδρου Τραμπ. (Το νομοσχέδιο ενεκρίθη από την Γερουσία με 98 ψήφους υπέρ και 2 κατά αφού είχε προηγουμένως ψηφισθεί από την Βουλή των Αντιπροσώπων με 419 υπέρ έναντι 3 κατά, τυχόν της υποστηρίξεως συμπολιτεύσεως και αντιπολιτεύσεως. Υπεγράφησαν, παρά τις αντιρρήσεις του, από τον πρόεδρο Τραμπ) [1].
Γενικότερα, παρατηρούμε ότι η ΝΑΤΟϊκή εξάπλωση στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη περιέλαβε, σε μια διάρκεια οκτώ ετών περίπου, (Μάρτιο του 1999 - Ιούνιο του 2017), δεκατρία νέα κράτη-μέλη στους κόλπους του Οργανισμού [2], αποκλείοντας τεράστια τμήματα ζωτικού ενδιαφέροντος για την οικονομία της Ρωσίας από την επιρροή της Μόσχας.
Η ολοένα και συνεκτικότερη αλλά και συμπαγέστερη περικύκλωση της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ και τους συμμάχους του στην περιοχή της ανατολικής και νοτιο-ανατολικής Ευρώπης, υλοποιεί σχολαστικώς τα προβλεπόμενα από την θεωρία του Ανασχετικού Δακτυλίου του Spykman και την γεωστρατηγική πρόταση του George Kennan, σθεναρού υποστηρικτή του Αμερικανού Γεωπολιτικού όπως και, μεταγενέστερα, του συνεχιστή του, Z. Brzezinsky. Άλλωστε, η πρόθεση αυτή καθίσταται σαφέστατη εις το κείμενο των προσφάτων αμερικανικών κυρώσεων εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας, άρθρο 254, με τίτλο: «SEC. 254. Coordinating aid and assistance across Europe and Eurasia». Το κείμενο αναφέρει ρητώς περί βοηθείας ύψους 250,000,000 δολαρίων ΗΠΑ για τα οικονομικά έτη 2018 και 2019 από το ιδρυθέν Ταμείο (!) με στόχο την Αντιμετώπιση της Ρωσικής Επιρροής (Countering Russian Influence Fund) [3] και για τα κράτη τα οποία είναι μέλη του ΝΑΤΟ και είναι ευάλωτα στις επιρροές από την Ρωσική Ομοσπονδία (σ.σ. [4]: Ρητορική ερώτηση: Ποιά κράτη εννοεί ο συντάκτης του κειμένου;), ή και κράτη τα οποία δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις επιθέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ˙ κράτη τα οποία συμμετέχουν στην διαδικασία διευρύνσεως του ΝΑΤΟ ή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως συμπεριλαμβανομένων της Αλβανίας, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (σ.σ.: !), της Γεωργίας, της Μακεδονίας (sic!: εννοεί την FYROM), της Μολδαβίας (σ.σ.: !), του Κοσσόβου (σ.σ.: !), της Σερβίας (σ.σ.: !) και της Ουκρανίας (σ.σ.: !).
Η Ρωσία ευλόγως προσπαθεί να απαντήσει σε αυτά τα ΝΑΤΟϊκά πλήγματα καταφεύγοντας στην χρήση των δικών της συγκριτικών πλεονεκτημάτων στην περιοχή. Και το βασικότερο συγκριτικό της πλεονέκτημα είναι η ενέργεια και κυρίως το τμήμα που αφορά στο φυσικό αέριο, το οποίο αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της ευρωπαϊκής ενεργειακής καταναλώσεως. Επ' αυτού να ληφθεί υπόψη ότι το 2016 η Gazprom προμήθευσε το ένα τρίτο αυτής της ποσότητος στην ΕΕ.
Με δεδομένη, όμως, αφενός την υποχρεωτική μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενεργείας από γαιάνθρακα, λόγω των ρητρών της ΕΕ, και την ΝΑΤΟϊκή πολιτική για την «ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη», τα Βαλκάνια βρίσκονται ενώπιον σοβαρού ενεργειακού διλήμματος το οποίο όμως φαίνεται πως ωθείται σε αναγκαστική λύση -από γεωστρατηγικής απόψεως- κατά την βούληση της Ουάσιγκτον και του Βορειο-ατλαντικού Συμφώνου.
Η Κροατία είναι μέλος της ΕΕ και οφείλει να ευθυγραμμισθεί, ενώ και οι λοιπές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων επιθυμούσες να ενταχθούν στην ΕΕ οφείλουν να προσανατολίζουν τις προσπάθειές τους -και ήδη το πράττουν- προς την κατεύθυνση αυτή.
Είναι επίσης ευκρινές πως το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι η δυνατότητα μελλοντικής ενεργειακής επιρροής που δύναται να ασκήσει η Ρωσία στην Σερβία, την Βοσνία [5], την FYROM και την Βουλγαρία μετατρέπεται εύκολα σε πολιτική επιρροή και αυτό ενοχλεί τα μάλλα, με δεδομένο το νεο-ψυχροπολεμικό κλίμα το οποίο το αμερικανικό Κογκρέσο επιμένει να διατηρεί έναντι της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Οι γεωστρατηγικού τύπου απαντήσεις του ΝΑΤΟ για την αναχαίτιση των δυνητικών ή υπαρχουσών επιρροών αυτών της Μόσχας στα Δυτικά Βαλκάνια είναι δύο τύπων.
A) Ενεργειακής Ασφαλείας, με τους αγωγούς:
i) Τransadriatic Pipe Line (Τουρκία-Ελλάδα-Αλβανία-Ιταλία) ο οποίος σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2020 [6].
ii) Ιονίου-Αδριατικής. O αγωγός θα αποτελέσει προέκταση του ΤΑP διακλαδιζόμενος σε terminal υγροποιήσεως επί της νήσου Κρκ της Κροατίας, θα εφοδιάζει την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, την FYROM, την Αλβανία και την Κροατία. Η κατασκευή του terminal θα συγχρηματοδοτηθεί κατά 50% από την ΕΕ και θα κοστίσει περί τα 630 εκατ. euro, έχοντας ικανότητα αποδόσεως αερίου της τάξεως των 4.0-6.0 δισ. m3. Η κροατική κυβέρνηση αναζητά επίσης και στρατηγικούς επενδυτές οι οποίοι θα είναι και συνιδιοκτήτες του έργου. Είναι ενδιαφέρον επίσης να υπογραμμισθεί ότι τον Μάιο του 2017 οι Αλβανία, Βοσνία, Βουλγαρία, Κροατία, Κόσσοβο, FYROM και Μαυροβούνιο με την υποστήριξη της USAID, υπέγραψαν συμφωνία για την κατασκευή του ανωτέρω έργου ώστε να μειωθεί η ενεργειακή τους εξάρτηση από την Ρωσία. Η Σερβία και η Ρουμανία δεν συμμετείχαν στο σύμφωνο αυτό.
iii) East Med. Η ανάπτυξη του αγωγού συμπεριλαμβάνεται στον συνολικό Δυτικό ενεργειακό σχεδιασμό. Ο αγωγός ενεκρίθη τον Απρίλιο του 2017, με Κοινή Δήλωση των υπουργών Ενέργειας της Ιταλίας, της Ελλάδος, της Κύπρου και του Ισραήλ, κατά την διάρκεια υπουργικής συναντήσεως κορυφής στο Tel Aviv, τη παρουσία του Ευρωπαίου επιτρόπου Miguel Arias Canete. Ο αγωγός εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Connecting Europe Facility (CEF) και συμφώνως προς τις εκπονηθείσες μελέτες και την τεχνική συνδρομή των εταιρειών Intecsea και C&M όπως και της IHS-Cera απεδείχθη ως: α) τεχνικώς απολύτως εφικτός (technically feasible), β) οικονομικώς απολύτως βιώσιμος (economically viable) και χαμηλότερου κόστους από αναλόγου δυναμικότητος σχεδιασμούς και γ) συμπληρωματικός με άλλες εξαγωγικές δυνατότητες και επιλογές (complementary to other export options). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι βάσει των ήδη βεβαιωθέντων αποθεμάτων στην περιοχή της Λεκάνης της Λεβαντίνης και της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ο αγωγός θα μπορεί να υποστηρίξει την παροχή στις διεθνείς αγορές της τάξεως των 30 δισ. m3/έτος. Και τούτο χωρίς να ληφθούν υπόψη τα προς επιβεβαίωση υπόλοιπα κοιτάσματα της περιοχής, μαζί με τα σχετικά Αιγυπτιακά κοιτάσματα του Αλ Ζορ τα οποία θα μεταφερθούν με πολλούς εναλλακτικούς τρόπους στις διεθνείς αγορές όπως υπό μορφή LNG ή μέσω του East Med.
Η στρατηγική σημασία του αγωγού αυτού για την Αθήνα και την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και για το Ισραήλ και την Αίγυπτο του προέδρου Αλ Σίσι (και όχι του Μόρσι και των Αδελφών Μουσουλμάνων) όπως και οι επιρροές των πετρελαϊκών επιχειρήσεων οι οποίες ήδη επένδυσαν και θα συνεχίσουν να επενδύουν στην περιοχή της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, διεφάνησαν περιτράνως κατά την πρόσφατη σειρά τουρκικών προκλήσεων στην περιοχή. Ο γράφων τα είχε από πολλού χρόνου υποστηρίξει και αισθάνεται δικαιωθείς από τις εξελίξεις.
B) Μέσω αναλόγων μεθόδων με πρώτο έρεισμα στην Σερβία για την οποία, ουδείς στην Μόσχα φαίνεται να σκέπτεται μιαν επανάληψη του 1999. Μια ανάλογη εξέλιξις ασφαλώς θα οδηγήσει σε βαλκανική έκρηξη και ίσως και μακρύτερον...
ΟΙ ΠΟΛΟΙ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΙΣΧΥΟΣ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Η Ρωσική Ομοσπονδία διαθέτει μια εναλλακτική για να απαντήσει στον ισχυρό αυτόν αποκλεισμό που υφίσταται από την Ουάσιγκτον: Τον αγωγό Turkish Stream, την δημιουργία του οποίου συνυπέγραψε με την Άγκυρα τον Οκτώβριο του 2016 [7]. Η ανακοίνωση νέων κυρώσεων με στόχο τον Nord Stream II οδήγησε την Ρωσία να επιταχύνει την κατασκευή του αγωγού της στην Μαύρη Θάλασσα, Turkish Stream, ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη επί του παρόντος και υπό συγκεκριμένο σχεδιασμό. Ο ανάδοχος έργου της Gazprom, η ελβετική Swiss Allseas, έχει κατασκευάσει περίπου 15 μίλια του υποθαλασσίου αγωγού της, στην Μαύρη Θάλασσα, από τον Μάιο. Ο πρώτος από τους δύο παράλληλους αγωγούς θα λειτουργήσει τον Μάρτιο του 2018, ο δεύτερος πρόκειται να λειτουργήσει το 2019. Η ετήσια χωρητικότητα κάθε σκέλους εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 15,75 δισ. m3 φυσικού αερίου ή συνολικά σχεδόν 32 δισ. m3 (δηλαδή και για τα δυο σκέλη) [8].
Ο αγωγός αυτός γίνεται αποδεκτός από την Σερβία αλλά δεν φαίνεται εύκολη η υλοποίησή του για τους κατωτέρω λόγους:
- Οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ οι οποίες ποτέ δεν υπήρξαν χειρότερες. Οι απομάκρυνση των Γερμανών στρατιωτικών από το Ιντσιρλίκ και το Ικόνιον μαρτυρά του λόγου το αληθές.
- Oι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, οι οποίες είναι επίσης άκρως τεταμένες σε σημείον όπου οι ΗΠΑ απομακρύνονται από το Ιντσιρλίκ βαθμιαία και αναζητούν νέες ισοδύναμες διευκολύνσεις σε μια διευρυμένη βάση στην Σούδα.
- Οι τουρκικές «προτιμησιακές αποκλίσεις» προς την ρωσική οπλική βιομηχανία (αγορά S-400) οι οποίες εάν υλοποιηθούν εντός του τρέχοντος έτους όπως δηλούται από τις τουρκικές Αρχές, θα θέσουν εν αμφιβόλω την σχέση της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και βεβαίως και με το πολιτικό του παρακολούθημα, την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Ο ρόλος που η Τουρκία διαδραματίζει με την υποστήριξη των Αδελφών Μουσουλμάνων όπου και έχουν ενταχθεί τα στοιχεία του πρώην Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσόβου (UÇK) τα οποία, με την σειρά τους, έχουν σημειώσει σημαντική δραστηριότητα στις τάξεις των τζιχαντιστικών οργανώσεων στην Συρία και πολλοί εξ αυτών στο Daesh (ή ISIS).
Εδώ, η Μόσχα ευρίσκεται ενώπιον ενός διττώς ανορθολογικού, για την βαλκανική πολιτική της, σχήματος:
1) Το όραμα της Μεγάλης Αλβανίας και η ένταξη του Κοσσόβου και της σερβικής κοιλάδας του Πρέσεβο σε αυτήν, είναι απολύτως αντίθετη με τα συμφέροντά της και αντιστρατεύεται τον πυρήνα της αμυντικής της στρατηγικής έναντι της εξαπλώσεως της ΝΑΤΟϊκής επιρροής στα Δυτικά Βαλκάνια αλλά και στους πιθανούς διαδρόμους προωθήσεως των ενεργειακών της αγωγών μέσω αυτών, προς Ουγγαρία δηλ. προς την Ε.Ε. Και αυτό διότι εάν η Μεγάλη Αλβανία δημιουργηθεί, και μάλιστα με την ενίσχυση της Αγκύρας, αυτή θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ την ίδια ημέρα και εις την ΕΕ ολίγον αργότερα!
2) Πως θα αντιμετωπίσει η Μόσχα μια πιθανή επικράτηση ή έστω ισχυρή επιρροή των ενόπλων σαλαφιστικών στοιχείων ante portas; Και επί πόσον δύναται να συμφωνεί με αυτήν την εργαλειοποίηση του ιεροπολεμικού Ισλάμ από την «σύμμαχο» Τουρκία;
Η απάντηση είναι ότι η Μόσχα οφείλει να λάβει σοβαρά ανταλλάγματα και διασφαλίσεις για την ανατροπή αυτού του ανορθολογικού πλέγματος σχέσεων με την όψιμη σύμμαχό της, Τουρκία. Ιδιαιτέρως εις το πλέον ζωτικό θέμα της τουρκικής υποστηρίξεως των ισλαμοφασιστικών ομάδων στην Συρία.
Εκεί διακυβεύονται τα πλέον στρατηγικά συμφέροντα της Μόσχας στην νοτιο-ανατολική Μεσόγειο: Η επαναπόκτηση μέρους της παλαιάς επιρροής της στον αραβομουσουλμανικό κόσμο˙ στα φυσικά αέρια της Συρίας˙ στο άκρως στρατηγικό σιιτικό δρομολόγιο του ιρανικού φυσικού αερίου προς την Μεσόγειο (Τεχεράνη-Δαμασκός-Λίβανος)˙ και στην προβολή ισχύος της στο μαλακό υπογάστριο των ΗΠΑ και της Δύσεως στην Μέση Ανατολή: Στο Σουέζ και στον Αραβοπερσικό Κόλπο.
Επίσης διακυβεύεται το ρωσικό γόητρο της υπερδυνάμεως, συνεπώς υψηλού διπλωματικού κεφαλαίου σε ένα ανασχηματιζόμενο διεθνές περιβάλλον το οποίον, όμως, αποτελεί μια χαίνουσα πληγή για την -σε απομόνωση ευρισκομένη- ρωσική οικονομία.
 |
| Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, χαιρετά τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν κατά την διάρκεια της υπογραφής διμερούς συμφωνίας για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream στην Κωνσταντινούπολη, στις 10 Οκτωβρίου 2016. Sputnik/Kremlin/Alexei Druzhinin via REUTERS |
H Μόσχα συνεπώς, έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη την αμερικανική υποστήριξη στην υπόθεση της κουρδικής κρατογενέσεως στην Βόρειο Συρία. Ήταν λοιπόν έως και αναμενόμενο, αμέσως μετά την πρόσφατη συνάντηση του Αυγούστου εις την Ράκκα «υψηλόβαθμων αξιωματούχων του Πενταγώνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με Κούρδους του PYD/YPG [...] όπου οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν την δημιουργία κουρδικού κράτους στην βόρεια Συρία εντός έξι μηνών καθόλα τα διεθνή νόμιμα αναγνωρισμένο» [9], να ενθαρρύνει την Άγκυρα να ανακοινώσει «αφ' ενός μεν τον τερματισμό της ενίσχυσης των εχθρικών προς την Συρία ανταρτικών ισλαμικών σχηματισμών και κατά δεύτερον την έναρξη συνομιλιών με την Δαμασκό για την αποκατάσταση της ακεραιότητας του συριακού κράτους.» [10]
Η ίδια όμως η εξέλιξη αποτελεί επίσης άκρως δυσεπίλυτο γεωστρατηγικό πρόβλημα και για την Άγκυρα η οποία αντιτίθεται σφόδρα, με την αλλαγή αυτή της στρατηγικής της, εις το ΝΑΤΟ και τον Λευκό Οίκο, δρώσα και αυτή απολύτως ανορθολογικά, και επίσης διττώς, εναντίον των συμφερόντων της, διότι: Ανατρέπει την πολιτική της στην Βαλκανική υπέρ της Ρωσίας και όχι μόνον εις βάρος των δικών της -στενά νοουμένων- συμφερόντων αλλά και εναντίον της ΝΑΤΟϊκής πολιτικής της Ουάσιγκτον στα Δυτικά Βαλκάνια˙ στρέφει εκτός της σφαίρας επιρροής της τα ερείσματα εκείνα που της επιτρέπουν να προβάλλει ισχύ μέχρι την Αδριατική, π.χ. με ναυτικές δυνάμεις στο Πασαλιμάνι του Αυλώνα, στην Αλβανία. Ποιός της εγγυάται ότι θα συνεχίσει να έχει την ΝΑΤΟϊκή ανοχή και στήριξη στις προβολές ισχύος της στην Αδριατική υπό το φώς της παρούσης αντι-Δυτικής και βεβαίως, αντι-ΝΑΤΟϊκής της συμπεριφοράς;
Παραδεχόμενοι, όμως, μιαν ανάλογη εξέλιξη, παραδεχόμεθα την ακύρωση του αγωγού ΤΑP, ο οποίος προοριζόταν για την διασφάλιση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφαλείας μακράν της επιλογής μεταφοράς ρωσικών ποσοτήτων φυσικού αερίου προς την Ε.Ε. Συνεπώς, έχουμε πλήρη ανατροπή των αμερικανο-νατοϊκών σχεδίων ασφαλούς ενεργειακής τροφοδοσίας της ΕΕ!
Μια ανάλογη εξέλιξη, αχρηστεύει και τα αζερικά ενεργειακά κοιτάσματα τα οποία θα πρέπει πλέον να εξεύρουν άλλη δίοδο για την τροφοδοσία της ΕΕ. Και αυτή είναι μια, και έρχεται από το καραμανλικό πρόσφατο παρελθόν της χώρας: Ο αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, ο οποίος πλέον με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ στην Αθήνα και την Σόφια, όπως και την ανάλογη σύνθεση στο εταιρικό κεφάλαιο του consortium και με μόνη διαδρομή τα ελληνο-βουλγαρικά εδάφη θα αποτελέσει εξαιρετική λύση για τα Δυτικά συμφέροντα.
Κατόπιν όλων των ανωτέρω, πόσο πιθανή φαίνεται η μακροημέρευση του ισλαμοφασιστικού καθεστώτος της Αγκύρας;
Η Ουάσιγκτον δεν έπαψε να ασκεί πολιτική προβολής ισχύος εντός του rimland προσδιοριζομένη από τις απαιτήσεις των υποδειγμάτων Spykman-Brzezinsky και επίσης, η αμερικανική διοίκηση δεν έχει ακόμη αποδεχθεί και δεν υποστηρίζει τις απόψεις του προέδρου Τραμπ περί προσεγγίσεως Μόσχας και Ουάσιγκτον.
Η Oυάσιγκτον χαρακτηριζομένη από έναν πρωτογενή επεκτατικό ορθολογισμό, καταλήγει εις ανορθολογισμό εάν αναλογισθεί κανείς, αφενός μεν τις κραυγαλέες γερμανικές και αφετέρου τις υπόγειες -αλλά σημαντικές- γαλλικές αντιδράσεις. Και αυτό, διότι το «ευρωπαϊκό δίπολο», Γερμανίας-Γαλλίας, δέχεται σημαντικά πλήγματα σε τεράστια συμφέροντά του.
Επίσης, υπάρχουν ακόμη μερικά σημαντικά σημεία τα οποία ενισχύουν την ανορθολογική συμπεριφορά της Ουάσιγκτον (του συστήματος Μπους υιού – Ομπάμα - Κλίντον) στην περιοχή. Η πρώτη ομάδα αφορά στην διαχείριση του αλβανο-ισλαμιστικού εθνικισμού:
i) Πώς θα αντιμετωπίσει η Ουάσιγκτον μια πιθανή επικράτηση ή έστω ισχυρή επιρροή των ενόπλων σαλαφιστικών στοιχείων του Daesh και της al Qaeda εντός μιας Μεγάλης Αλβανίας η οποία θα ανήκει στο θεσμικό πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε;
ii) Πώς θα πείσει τους Ευρωπαίους συμμάχους της για μια αναλόγου επικινδυνότητας γειτνίαση και θεσμικά ευρωπαϊκή συνεργασία, η οποία θα αυξήσει κατακορύφως την επιρροή των ισλαμιστικών ιεροπολεμικών στοιχείων στο εσωτερικό θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ;
iii) Και επί πόσον θα δύναται να ελέγχει την εργαλειοποίηση του ιεροπολεμικού Ισλάμ από την αντιαμερικανική, αντισημιτική και ισλαμιστική «σύμμαχο» Τουρκία των Αδελφών Μουσουλμάνων υπό οποίοι ευρίσκονται υπό την κηδεμονία του Κατάρ; Ενός Κατάρ, το οποίον με την σειρά του απομονώθηκε από τις ΗΠΑ, τις λοιπές χώρες του Κόλπου και το Ισραήλ, «ως προωθητής της διεθνούς τρομοκρατίας»;
Η δεύτερη ομάδα αφορά την διαχείριση του αλβανο-ισλαμιστικού εθνικισμού σε συνδυασμό με το ζήτημα της ονομασίας της FYROM: Ονομασία του τύπου «Upper Macedonia» θα επιτρέψει την άμεση και κεραυνοβόλο αλυτρωτική διεκδίκηση από πλευράς Σκοπίων μιας «μακεδονικής εθνικής ταυτότητος» η οποία θα οδηγήσει σε ελληνο-σκοπιανές αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ. Και αυτό διότι το «Upper Macedonia» δεν τις αποκλείει κατ' ουδένα τρόπο.
Εκεί θα δοθούν πάμπολλες δυνατότητες για παρεμβάσεις πάσης φύσεως από πλευράς της Άγκυρας. Για τον σκοπό αυτό, η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει -μεταξύ άλλων εργαλείων- και το δίκτυο των υπό του Κάταρ χρηματοδοτουμένων Αδελφών Μουσουλμάνων, για covert operations (συγκεκαλυμμένες επιχειρήσεις) αποσταθεροποιήσεως στο εσωτερικό της Ελλάδος και πρωτίστως στην Δυτική Θράκη όπου διατηρεί, μέσω του τουρκικού προξενείου, ισχυρό δίκτυο αναλόγου ιδεολογικής ταυτότητος.
Μια ανάλογη εξέλιξη θα εντείνει έτι περισσότερον τις ήδη τεταμένες σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας και θα οδηγήσει ακόμη και σε θερμές ρήξεις οι οποίες θα τύχουν εκμεταλλεύσεως από εξω-ΝΑΤΟϊκούς παράγοντες.
Με τα μέτωπα της Β. Κορέας, της Συρίας, του Ιράν, της Βενεζουέλας και του Κουρδιστάν ανοικτά, θα συνέφερε το ΝΑΤΟ μια τέτοιου είδους αναταραχή στην νοτιο-ανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας;
Ονομασία η οποία δεν θα προσβάλλει φαντασιακές ή πραγματικές εθνικές ταυτότητες ούτε του αλβανικού αλλά ούτε και του σλαβικού στοιχείου και η οποία θα προσδιορίζει αυτόνομα και άνευ εθνικιστικών συνειρμών την περιοχή της FYROM εμφανίζεται σε πολλούς προβληματιζόμενους κύκλους της Δύσεως ως η καταλληλότερη. Μια τέτοια ονομασία μπορεί να είναι η «Κεντροβαλκανική Δημοκρατία» (Republique Cetrobalkane, Centrobalkan Republic). Η ονομασία αυτή επιτρέπει την διατήρηση των ταυτοτικών πολιτισμικών στοιχείων των συνιστωσών εθνοτήτων και ορίζει γεωγραφικώς το νέο κράτος. Επιπλέον, το προηγούμενον υπάρχει στο διεθνολογικό συνειδητό με την ονομασία της Κεντρο-αφρικανικής Δημοκρατίας [Republique Centrafricaine (fr.), Central African Republic (en.)]. Ακόμη, επιτρέπει στο ΝΑΤΟ να καταγράφει μια σημειολογική επιρροή, μνημονεύοντας στον κατάλογο των επιρροών του, τα Βαλκάνια.
Επίσης, η ονομασία «Upper Macedonia» θέτει ακόμη ένα ζήτημα, αυτήν την φορά για την Σερβία: Διότι ποιός θα ορίσει, τελικώς, πού οριοθετείται βορείως, η Upper Macedonia; Μήπως συμπεριλαμβάνει και την κοιλάδα του Πρέσεβο (κατά τους αλβανο-ισλαμιστές εθνικιστές); Διότι εάν το αλβανικό στοιχείο το οποίο στηρίζει την παρούσα κυβέρνηση στα Σκόπια λάβει το φαντασιακό εθνοτικό «μακεδονικό» χαρακτηριστικό, και εφόσον η παρουσία του είναι έντονη στην κοιλάδα του Πρέσεβο, τι θα το εμπόδιζε να την διεκδικήσει από την Σερβία με τα ίδια εργαλεία (Τουρκία, UÇK, τζιχαντιστές μαχητές); Πώς θα το αντιμετώπιζε αυτό η Ρωσία; Και τί θα σήμαινε για την ασφάλεια και την σταθερότητα στην νοτιο-ανατολική Ευρώπη;
Συμπερασματικά, λαμβανομένων των ανωτέρω υπόψη, είναι εύλογο η ελληνική πρόταση για την ονομασία να είναι η ανωτέρω. Πιθανές άλλες, συνιστούν σοβαρούς άμεσους και μελλοντικούς θερμούς και αποσταθεροποιητικούς κινδύνους για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και κυρίως για τους πόλους διεθνούς ισχύος της Μόσχας και της Ουάσιγκτον.
Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Το Βερολίνο αντιδρά διότι πλήττονται οι επιχειρηματικές του δραστηριότητες όπως το consortsium του Nordstream II, πρόεδρος του οποίου είναι ο Γερμανός τέως καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ αλλά και το έργο του αγωγού Blue Stream (άρθρο 232,) [11], ο οποίος θα τροφοδοτεί την Τουρκία με ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Ευξείνου Πόντου και όπου και εκεί υπάρχουν γερμανικά συμφέροντα.
Επιπλέον οι ΗΠΑ, παρά τις επιβληθείσες στους ευρωπαϊκούς ομίλους ρήτρες απαγορεύσεως, διεφύλαξαν δι’ εαυτάς το προνόμιο ώστε οι συνεργασίες μεταξύ αμερικανικών και ρωσικών εταιρειών στον Αρκτικό Κύκλο να δύνανται να τελούνται άνευ εμποδίων και κατ' απαίτησιν των αμερικανικών εταιρειών να δύνανται οι ρωσικές εταιρείες των consortium αυτών να διατηρούν το 33% των μετοχών τους (άρθρο 223, εδάφιον d) [12].
Φυσικά, η δυναμένη να εκφρασθεί, ενόψει των γερμανικών εκλογών, γερμανική σοσιαλδημοκρατική αντιπολίτευση κατήγγειλε δια του σοσιαλδημοκράτη Γερμανού υπουργού επί των Εξωτερικών, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, και της σοσιαλδημοκράτου υπουργού Οικονομικών, Μπριγκίτε Τσίπρις, ως μέσον των ΗΠΑ για απόκτηση συγκριτικού πλεονεκτήματος έναντι των ρωσικών εταιρειών αναφορικώς με τις ευρωπαϊκές εισαγωγές υδρογονανθράκων με εύλογη άνοδο του ενεργειακού κόστους των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και για προαγωγή της εξάρτησης των ευρωπαϊκών οικονομιών από το φθηνότερο σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο που έχει αρχίσει να εξάγεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανατρέποντας, κατ' αντίστροφη φορά, την ενεργειακή ασφάλεια των ευρωπαϊκών προμηθειών.
Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ και η υπουργός Οικονομίας Μπριγκίτε Τσίπρις, που ανήκουν και οι δύο στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, έχουν δημόσια αποδοκιμάσει τις αμερικανικές κυρώσεις θεωρώντας ότι με αυτές η Ουάσιγκτον θέλει να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ρωσικών εταιρειών στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Η κα Τσίπρις δήλωσε επίσης ότι οι κυρώσεις αποτελούν παράβαση του Διεθνούς Δικαίου και ότι: «Οι Αμερικανοί δεν μπορούν να τιμωρούν γερμανικές εταιρείες επειδή δραστηριοποιούνται σε μια άλλη χώρα» και ότι επικροτεί «το γεγονός ότι η Κομισιόν εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να αντιδράσει». Όπως τονίζει, επανειλημμένα στο παρελθόν η ΕΕ κατέβαλε προσπάθειες για μια κοινή γραμμή ΕΕ-ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Εάν τώρα η Ουάσιγκτον ακολουθεί δική της ατζέντα τότε «είναι σωστό εάν η Κομισιόν εξετάζει αντίμετρα» [13]. Ο Μίχαελ Χαρμς, γενικός διευθυντής της Επιτροπής Γερμανικής Οικονομίας που προωθεί την συνεργασία με την ανατολική Ευρώπη, παρομοιάζει το νέο αμερικανικό νόμο με «δαμόκλειο σπάθη» πάνω από το κεφάλι γερμανικών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, ο κ. Χαρμς καταλογίζει στην αμερικανική κυβέρνηση πως ο βασικός στόχος των κυρώσεων είναι οι γερμανικές εταιρείες που συμμετέχουν στην κοινοπραξία του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream II στην Βόρεια Θάλασσα. Όπως προειδοποιεί, η εφαρμογή των μέτρων θα αποτελούσε «θεμελιώδη επέμβαση» σε ό,τι αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό της ΕΕ και θα οδηγούσε τόσο στην αύξηση των τιμών ενέργειας όσο και στη μείωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας [14].
Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Η γαλλική ΤΟΤΑL [15] έχει τεράστια συμφέροντα επενδεδυμένα στον Αρκτικό Κύκλο. Πρόκειται «...για εξαγωγή και υγροποίηση φυσικού αερίου της τάξεως των16,5 εκατομμυρίων τόνων κατ' έτος σε μια από τις πλέον δύσκολες περιοχές του πλανήτη. Ένα φαραωνικό εργοτάξιο τεραστίας τεχνικής πολυπλοκότητας κόστους 25,2 δισ. euro ή 27 δισ. δολαρίων ΗΠΑ χρηματοδοτούμενο στα εξής ποσοστά ανά μέτοχο-συμβαλλόμενο: Από την ρωσική Novatek (50,1 %) [16], από την ΤΟΤΑl (20 %), από την China National Petroleum Company (20 %) και από το Ταμείο Silk Road Fund (9,9 %). Μέχρι το έτος 2021 θα χρειασθούν 15 παγοθραυστικά LNG μήκους 299 μέτρων και πλάτους 50 μ. για την προώθηση της παραγωγής. Πρόκειται για τερατώδεις κατασκευές κόστους 300 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ (έκαστο πλοίο), οι οποίες θα είναι ικανές να διέρχονται από στρώμα πάγου πάχους 1,5 μέτρων σε θερμοκρασίες -50οC για να μεταφέρουν 170.000 m3 υγροποιημένου φυσικού αερίου στους -160οC» [17]. Η τεράστια αυτή επένδυση τίθεται εν κινδύνω.
Η ΤΟΤΑL, όμως, δέχεται ακόμη ένα πλήγμα όπως εμφαίνεται εντός του ιδίου κειμένου κυρώσεων [H.R.3364 — 115th Congress (2017-2018)] το οποίο περιλαμβάνει και κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Αυτό διότι, ήδη από τον Ιούνιο του 2016 η γαλλική εταιρεία είχε ανακοινώσει ότι θα υπέγραφε συμφωνία ύψους 4,8 δισ. δολαρίων ΗΠΑ σε συνεργασία με την κινεζική εταιρεία CNPCI για το ιρανικό φυσικό αέριο, καθιστάμενη με τον τρόπο αυτό η πρώτη ευρωπαϊκή εταιρεία η οποία επέστρεφε στο Ιράν. Η συμφωνία αυτή υπεγράφη τελικώς παρά τις αμερικανικές κυρώσεις προς το Ιράν και το χαρτοφυλάκιο του consortium εμφανίζεται ως εξής: ΤΟΤΑL 50,1%, CNPCI 30% και η ιρανική Petropars (19,9%). Δημιουργείται και εδώ συνεπώς ένα δεύτερο θέμα ευρωπαϊκής δυσαρέσκειας...
Συμπερασματικά, δυνάμεθα να καταλήξουμε στο ότι οι ευρωπαϊκές αντιδράσεις, ακριβέστερα οι αντιδράσεις τεραστίων ευρωπαϊκών πετρελαϊκών κολοσσών, θα είναι εκείνες οι οποίες θα επιτρέψουν κάποια μεταβολή στο θέμα των αμερικανικών κυρώσεων. Όμως εδώ εντοπίζεται ακόμη ένα εξόχως ειρωνικό γεγονός για τους Ευρωπαίους: Ένα ανάλογο «ευτυχές αποτέλεσμα» θα ενισχύσει τα μάλλα την θέση του... προέδρου Τραμπ (!) τον οποίον μυκτήρισαν και πολέμησαν επαρκώς, οι νυν πληττόμενοι καίρια από το σύστημα Κλίντον-Ομπάμα -τους οποίους το σύνολον των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων υποστήριξαν ευπειθώς! «Έχει ο καιρός γυρίσματα», όπως λέγει ο σοφός ελληνικός λαός...
 |
| Ένα υπηρεσιακό όχημα με την επιγραφή «Καλώς ήλθατε στο Incirlik», στην αεροπορική βάση του Incirlik, στην Τουρκία, στις 21 Ιανουαρίου 2016. Το μέλλον της βάσης γίνεται ολοένα και πιο αβέβαιο. REUTERS/Tobias Schwarz |
Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Εάν η Σούδα (Κρήτη) αποτελέσει και τελικό σημείο μεταφοράς των αμερικανικών πυρηνικών όπλων από το Ιντσιρλίκ, ενισχύεται τα μάλλα η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδος ως σημαντικού συμμάχου του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά μόνον εάν ενισχυθεί δια καταλλήλων ανταλλαγμάτων από την Ουάσιγκτον, τα οποία θα προσφερθούν εις την ελληνική κυβέρνηση της Αριστεράς, ως πολιτικά επιχειρήματά της στην ελληνική Βουλή προς επίτευξιν της επικυρώσεως της συμφωνίας αυτής.
Εδώ εμφανίζονται και νέες, καλύτερες προοπτικές για το ζήτημα της επιλύσεως του Κυπριακού αλλά, και σαφώς, για το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων. Βεβαίως, εάν -και εις την ευνοϊκή αυτήν φάση- επιμείνει η Ελλάς σε «συνθετικό όνομα με γεωγραφικό προσδιορισμό» και δεν οχυρωθεί ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος, όπισθεν της ομοφώνου αποφάσεως των Πολιτικών Αρχηγών υπό την προεδρία του εθνάρχη Κωνσταντίου Καραμανλή, ουδέποτε θα ξαναβρεί ανάλογη ευκαιρία.
*Το δοκίμιο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2017 (αριθμός 48) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.
* Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΜΑΖΗΣ είναι καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας στο ΕΚΠΑ.
ΠΗΓΗ: foreignaffairs.gr
COMMENTS