Τουρκικές ορέξεις στο FIR Λευκωσίας

ΣΕ ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ, Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΥΛΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΑΔΥΝΑΜΩΝ ΓΕΙΤΟΝΩΝ, ΠΑΤΡΟΝΑΡΕΙ ΤΟΣΟ ΤΗΝ ΑΟΖ ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΟ FIR ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. ΒΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΑΛΑΝΤΕΥΤΗ ΕΠΙΔΙΩΞΗ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΤΡΟΝΑΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΟΡΦΩΜΑΤΟΣ

Το σύνολο των τουρκικών παραβιάσεων-παραβάσεων στο FIR Λευκωσίας κυμαίνεται στις 1200 ετησίως. Χαρακτηριστική η απότομη μείωση των δραστηριοτήτων τον Ιούλιο-Αύγουστο του 2016, περίοδο του πραξικοπήματος στην Τουρκία, όταν ο Ερντογάν «καρατόμησε» όλους τους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας μέχρι να διαπιστώσει ποιοι είναι μαζί του

Οι τουρκικές προκλήσεις στην περιοχή ελέγχου πτήσεων Λευκωσίας (NICOSIA FIR), ήτοι παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας και παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου από τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη, παρουσιάζουν συνεχή αύξηση από τον Απρίλιο 2007, μετά την υπογραφή συμφωνιών μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και γειτονικών χωρών (Αίγυπτος, Λίβανος και Ισραήλ) για καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και την ενεργειακή πολιτική που εφαρμόζεται για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Το FIR μαζί με την ΑΟΖ αποτελούν στοιχεία στρατηγικής σημασίας και ο πλήρης έλεγχός τους συνθέτει την κρατική υπόσταση και αυτονομία κάθε χώρας.

Στις 7 Δεκεμβρίου 1944 υπογράφτηκε στο Σικάγο η Σύμβαση περί Διεθνούς Πολιτικής Αεροπορίας, με στόχο να θέσει το γενικό νομικό πλαίσιο των διεθνών επικοινωνιών, προέβλεπε, δε, παράλληλα την ίδρυση ενός Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας, ο οποίος να ρυθμίζει τα προβλήματα που αφορούν την πολιτική αεροπορία σε ολόκληρο τον κόσμο. Στις 4 Απριλίου 1947 δημιουργήθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας - ICAO (International Civil Aviation Organization), με αρμοδιότητα να ρυθμίζει θέματα πολιτικής αεροπορίας για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης διεξαγωγής των αερομεταφορών με ασφάλεια, λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητα. Ο ICAO αποτελεί εξειδικευμένο οργανισμό του ΟΗΕ και περιλαμβάνει 191 συμβαλλόμενα κράτη - μέλη.

Για την ενάσκηση αποτελεσματικού ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας ο ICAO κατένειμε τον παγκόσμιο εναέριο χώρο σε περιοχές ευθύνης, ο έλεγχος των οποίων ανατέθηκε στις χώρες μέλη του. Οι περιοχές αυτές του εναερίου χώρου ονομάζονται Τομείς Πληροφοριών Πτήσεων - FIR (Flight Information Regions). FIR καλείται ο οριοθετημένος εναέριος χώρος, εντός του οποίου ένα κράτος υποχρεούται να παρέχει πληροφορίες εναέριας κυκλοφορίας, να ασκεί τον αποτελεσματικό και ασφαλή έλεγχο των αεροσκαφών που διέρχονται από αυτόν και να παρέχει υπηρεσίες Έρευνας και Διάσωσης.

Τα όρια του FIR των κρατών μελών στην Ευρώπη καθορίστηκαν με τα περιοχικά σχέδια αεροναυτιλίας των Παρισίων και της Γενεύης το 1952 και 1958 αντίστοιχα. Η έκταση και τα όρια του κάθε FIR καθορίστηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτουν ολόκληρο τον κυρίαρχο εναέριο χώρο κάθε χώρας που ασκεί τον έλεγχο, συμπεριλαμβανομένου και του γειτνιάζοντος τμήματος διεθνούς εναερίου χώρου. Με αυτήν την έννοια, ένα FIR μπορεί να περιλαμβάνει τόσο εθνικό, όσο και διεθνή εναέριο χώρο, επί του οποίου μπορεί να ασκείται έλεγχος με βάση τους διεθνείς κανόνες, ρυθμίσεις και πρακτικές που καθορίζονται από τον ICAO. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι μια χώρα ασκεί κυριαρχία επί του διεθνούς εναερίου χώρου που καλύπτει το FIR, για το οποίο είναι υπεύθυνη. Οποιεσδήποτε αλλαγές σε κάποιο FIR πέραν του Εθνικού Εναέριου Χώρου θα πρέπει να εγκρίνονται από τον ICAO.

Τα όρια του FIR Λευκωσίας

Τα όρια του FIR Λευκωσίας καθορίστηκαν το 1959, την περίοδο που η Κύπρος αποτελούσε αγγλική αποικία, δηλαδή αρκετά αργότερα από την προσχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας στον ICAO το 1947. Στη συνέχεια, μετά την ανεξαρτησία παρέμειναν τα ίδια με την προσχώρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 18 Δεκεμβρίου του 1961, κατά τις εργασίες τις 14ης συνάντησης του Οργανισμού στη Ρώμη. Το FIR Λευκωσίας έχει έκταση 175.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ήτοι 19 φορές την έκταση του Εθνικού Εναέριου Χώρου.

Συνορεύει με άλλα 6 FIR, ήτοι Δυτικά με το FIR Αθηνών, Βόρεια με το FIR Άγκυρας, Βορειοανατολικά με το FIR Δαμασκού, Ανατολικά με το FIR Βηρυτού, Νοτιοανατολικά με το FIR Τελ Αβίβ και Νότια με το FIR του Καΐρου. Η δυσανάλογη έκταση του FIR Λευκωσίας, σε σχέση με το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, οφείλεται στο γεγονός ότι οι Άγγλοι αποικιοκράτες είχαν καταφέρει, λόγω της επιρροής τους μέσα στις δομές του ICAO, να καθοριστούν τα σημερινά όρια του FIR Λευκωσίας με σκοπό τον έλεγχο, αλλά και την οικονομική εκμετάλλευση των πτήσεων στη γεωστρατηγική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Η Εναέρια Κυκλοφορία είναι το σύνολο των αεροσκαφών που βρίσκονται σε πτήση ή κινούνται επί του εδάφους στην περιοχή ελιγμών ενός αεροδρομίου. Για τη διαχείριση της Εναέριας Κυκλοφορίας έχουν θεσπιστεί κανονισμοί, από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας, τους οποίους τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να ακολουθούν. Για την περιοχή της Ευρώπης, σημαντικοί φορείς στη διαχείριση της Εναέριας Κυκλοφορίας είναι ο περιφερειακός ευρωπαϊκός οργανισμός του ICAO, γνωστός ως ECAC (European Civil Aviation Conference), ο οργανισμός Eurocontrol, το NATO, η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες οργανώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα του προσωπικού, όπως χειριστών Αεροσκαφών, Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, καθώς και φορείς που εκπροσωπούν την κατασκευαστική βιομηχανία.

Η διαχείριση των θεμάτων Εναέριας Κυκλοφορίας εντός του FIR Λευκωσίας γίνεται με βάση τον Νόμο Περί Πολιτικής Αεροπορίας του 2002-2004, ο οποίος αναθεωρείται, κατά καιρούς, με σκοπό την εναρμόνισή του με τις εκάστοτε ευρωπαϊκές οδηγίες. Με βάση τον Νόμο, αρμόδιοι φορείς διαχείρισης του Εναερίου Χώρου είναι το Υπουργικό Συμβούλιο, ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων και το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας. Για τη ρύθμιση των θεμάτων που αφορούν την παροχή υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας εντός του FIR Λευκωσίας το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας εκδίδει διάφορα αεροναυτιλιακά έγγραφα (αεροπορικές δημοσιεύσεις, εγκυκλίους, αγγελίες προς αεροναυτιλλομένους) και συνάπτει συμφωνίες συνεργασίας με τις Βρετανικές Βάσεις και με γειτονικές χώρες. Το ACC (Area Control Center) Λευκωσίας είναι ο υπεύθυνος ελέγχων σταθμός παροχής υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας εντός του FIR Λευκωσίας.

Ο Εναέριος Χώρος

Εθνικός Εναέριος Χώρος ορίζεται ο εναέριος χώρος άνωθεν του χερσαίου εδάφους και της αιγιαλίτιδας ζώνης ενός κράτους χωρίς κατακόρυφο όριο. Διεθνής Εναέριος Χώρος ορίζεται ο εναέριος χώρος άνωθεν διεθνών υδάτων, ο οποίος εκτείνεται μέχρι το ανώτατο ελεγχόμενο επίπεδο πτήσεως των 46.000 ποδών. Ο Εθνικός Εναέριος Χώρος της Κυπριακής Δημοκρατίας εκτείνεται άνωθεν του χερσαίου εδάφους, καθώς και σε ζώνη εύρους 12 Ναυτικών Μιλίων πέριξ των ακτών (χωρικά ύδατά) αυτής. Καθορίσθηκε, δε, με τη συνθήκη εγκαθίδρυσης που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του Συντάγματος.

Η διεθνής σύμβαση του Σικάγο προβλέπει ότι τα συμβαλλόμενα κράτη αναγνωρίζουν πως το κάθε κράτος έχει πλήρη και αποκλειστική κυριαρχία στον εναέριο χώρο που εκτείνεται πάνω από το χερσαίο έδαφός του και τα χωρικά του ύδατα, που μεταφράζεται ως Εθνικός Εναέριος Χώρος. Κάθε κράτος εντός του Εθνικού Εναέριου Χώρου του είναι κυρίαρχο, και απαιτείται η γραπτή άδειά του για πτήση πτητικού μέσου άλλου κράτους εντός αυτού (άδειες υπερπτήσης - διπλωματικές άδειες). Οι διπλωματικές άδειες εφαρμόζονται για το σύνολο των διακινούμενων αεροσκαφών εντός του Εθνικού Εναερίου Χώρου, για τα μεν πολιτικά αεροσκάφη σε ετήσια βάση, ενώ για κρατικά - στρατιωτικά αεροσκάφη (State Aircraft), μεμονωμένα για κάθε περίπτωση και παρέχονται από το Υπουργείο Εξωτερικών.

Σε ό,τι αφορά τον διεθνή εναέριο χώρο, η συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει την ελεύθερη χρήση των διεθνών υδάτων και του διεθνούς εναέριου χώρου από πλοία και αεροσκάφη. Όμως, με τη σύμβαση του ICAO, τα κράτη ανέλαβαν υποχρέωση, κατά τη λειτουργία των κρατικών τους αεροσκαφών σε διεθνή εναέριο χώρο, να προστατεύουν την ασφαλή διακίνηση των πολιτικών αεροσκαφών. Προς τούτο, οι χώρες μέλη έχουν δεσμευτεί, ώστε οι στρατιωτικές Αρχές του κράτους που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει διεθνή εναέριο χώρο για ασκήσεις, να εκτιμούν πότε οι εν λόγω δραστηριότητες θα πρέπει να εκτελούνται έπειτα από συνεννόηση με τις Αρχές της χώρας που είναι υπεύθυνη για την παροχή υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας στη συγκεκριμένη περιοχή.

Με τον όρο Παράβαση των Διεθνών Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας εννοούμε τη μη συμμόρφωση πτητικού μέσου προς τους διεθνείς Κανόνες Εναερίου Κυκλοφορίας του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας, όπως αυτοί καθορίζονται στο Παράρτημα 2 της Σύμβασης του Σικάγο. Δηλαδή, την είσοδο πτητικού μέσου στο FIR μιας χώρας χωρίς να καταθέσει σχέδιο πτήσης. Με τον όρο Παραβίαση του Εθνικού Εναερίου Χώρου εννοούμε την είσοδο πτητικού μέσου εντός του κυρίαρχου εναερίου χώρου ενός κράτους (για την περίπτωση της Κύπρου 12 ΝΜ από τις ακτές), χωρίς την εκ των προτέρων εξασφάλιση της αναγκαίας άδειας από τις αρμόδιες υπηρεσίες αυτού.

Παραβιάσεις και ασφάλεια

Από την ορολογία των «παραβιάσεων» και «παραβάσεων» καθίσταται φανερό ότι στις περιπτώσεις των παραβιάσεων το πρόβλημα που παρουσιάζεται αφορά την ασφάλεια του κράτους, ενώ στις περιπτώσεις των παραβάσεων των κανονισμών εναέριας κυκλοφορίας δημιουργείται κίνδυνος για την ασφάλεια της αεροπλοΐας.

Η αντίδραση των εθνικών Αρχών, υπευθύνων για την παροχή υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας στον εθνικό και διεθνή εναέριο χώρο εντός περιοχών FIR, συνίσταται στην ενεργοποίηση διαδικασιών αναγνώρισης - αναχαίτισης ή και εξαναγκασμού σε προσγείωση των αεροσκαφών που προβαίνουν σε παραβιάσεις και παραβάσεις, διαδικασιών που προβλέπονται και νομιμοποιούνται από το γενικό Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, αλλά και στηρίζονται και σε διατάξεις της Συμβάσεως του Σικάγο.

Οι τουρκικές διεκδικήσεις

Η Τουρκία, από το 1974, προβάλλει προκλητικές και παράνομες διεκδικήσεις σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως η εγκαθίδρυση παράνομου FIR για το ψευδοκράτος, στο οποίο προσπαθεί να νομιμοποιήσει την παροχή υπηρεσιών Εναέριας Κυκλοφορίας, καθώς και υπηρεσιών Έρευνας Διάσωσης κατά παράβαση των προνοιών του ICAO και του Ευρωπαϊκού Περιφερειακού Σχεδίου Αεροναυτιλίας (European Regional Air Navigation Plan). Για την επιβολή των διεκδικήσεών της εκτελεί σε πολύ συχνά διαστήματα στρατιωτικές ασκήσεις ή περιπολίες εντός του FIR Λευκωσίας, χωρίς συντονισμό με τις κυπριακές Αρχές, δημοσιεύει αεροναυτικές αγγελίες (NOTAM και NAVTEX) εκ μέρους του παράνομου σταθμού "ERCAN" και απαγορεύει τη διέλευση αεροσκαφών με κυπριακό νηολόγιο πάνω από την Τουρκία.

Το σύνολο των τουρκικών παραβιάσεων-παραβάσεων στο FIR Λευκωσίας κυμαίνεται στις 1.200 ετησίως. Χαρακτηριστική η απότομη μείωση των δραστηριοτήτων τον Ιούλιο - Αύγουστο του 2016, περίοδο του πραξικοπήματος στην Τουρκία, όταν ο Ερντογάν «καρατόμησε» όλους τους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας μέχρι να διαπιστώσει ποιοι είναι μαζί του. Επίσης, έκδηλη είναι η απουσία των τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών από το FIR Λευκωσίας κατά τη διάρκεια των κοινών αεροπορικών ασκήσεων Κύπρου - Ισραήλ.

Σε όλες τις παραπάνω ενέργειες της Τουρκίας, η Κύπρος, μη έχοντας στρατιωτικά μέσα (πολεμικά αεροσκάφη και πυραύλους μέσου βεληνεκούς), αντιδρά με διπλωματικά διαβήματα, καταγγέλλοντας ότι οι ενέργειες αυτές είναι παράνομες, συνιστούν παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και διακυβεύουν την ασφάλεια της εναέριας κυκλοφορίας. Οι όποιες προσπάθειες τόσο του ICAO όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Eurocontrol για επίλυση αυτών των προβλημάτων απέβησαν άκαρπες, λόγω της αρνητικής στάσης της Τουρκίας να συμμορφωθεί με τις επαναλαμβανόμενες υποδείξεις τους. Σε τελική ανάλυση, η Τουρκία, υλοποιώντας την επεκτατική της στρατηγική σε βάρος των αδυνάμων γειτόνων, πατρονάρει τόσο την ΑΟΖ όσο και το FIR της Κυπριακής Δημοκρατίας. Βασική και αταλάντευτη επιδίωξή της είναι η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και το πατρονάρισμα του νέου μορφώματος.

Κληρονομήσαμε με τη συνθήκη εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας ένα προνομιακό FIR, κατοχυρωμένο με διεθνείς συμβάσεις, και οφείλουμε να το διαφυλάξουμε ακέραιο, όπως οφείλουμε να διαφυλάξουμε ακεραία την Κυπριακή Δημοκρατία από τις επεκτατικές ορέξεις του Ερντογάν. Αυτά αποτελούν τα στρατηγικά μας όπλα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και οι οδυνηροί συμβιβασμοί έχουν τα όριά τους και τις κόκκινες γραμμές. Κάποιος καλοπροαίρετος επαναπροσεγγιστής-Ανανιστής θα μπορούσε να επικαλεστεί, στο πλαίσιο οικοδόμησης εμπιστοσύνης - κατευνασμού, τη χριστιανική ρήση «ο έχων δύο χιτώνας...». Ναι, αλλά ο Χριστός μίλησε για χιτώνα... Δεν μίλησε ούτε για ΑΟΖ, ούτε για FIR....

ΓΑΒΡΙΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Υποπτέραρχος (Ι) ε.α.

sigmalive.com